Barawer Güllinish Siyasati Bolmisa Ortaq Güllinish Bolmaydu

[Oghuz]

Barawer Güllinish Siyasati Bolmisa Ortaq Güllinish Bolmaydu

 Aptori:landlord(Ilham Toxti)
 
     Milletlerning ortaq tereqqiy qilip güllinishini ishqa ashurush dölitimiz ashkare jakarlighan siyasiy nishan, shundaqla dölitimizning uzun muddetlik ténchliqigha kapaletlik qilishtiki siyasiy tedbir. Shinjang Uyghur Aptonom Rayoni  Junggo omumiy yer kölimining 6 din bir qismini igileydighan köp milletlik rayon. Shinjang meyli siyasiy, iqtisadiy istratégiyilik orun jehettin bolsun yaki döletning tereqqiyati we tashqiy ishlar éhtiyaji jehettin bolsun intayin muhim orunda turidu.
 
   Shinjangdiki az sanliq milletlerning ishqa orunlishishi qiyin bolush mesilisi izchil türde Uyghur jemiyitining diqqitini tartip keldi, bügünki künlükke kelgende bolsa ishqa orunlishish nisbiti omumyüzlük chüshüwatidu.
 
   20 nechche yildin buyan, Shinjangning iqtisadi yuqiri sür'ette izchil éship bardi, hazir bolsa tarixtiki eng yaxshi tereqqiyat basquchida turuwatidu. Emma, az sanliq milletlerning ishqa orunlishishi yenila intayin qiyin, yüzturane sinaq pursitige érishishmu asan emes.   Uzundin buyan, nurghun apparatlar, teshkilatlar we alimlar türlük shekildiki jem'iyet tekshürüshlerni élip bérip, Shinjangdiki az sanliq milletlerning omumyüzlük halda oxshash bolmighan derijidiki kemsitishlerge uchrawatqanliqini, yénikrekini élip éytsaq poyizgha olturghanda, méhmanxanigha orunlashqanda dostane bolmighan muamilige uchraydighanliqini, éghirraqini élip éytsaq,  yurti yaki millet térkibi seweblik öy ijarige élip olturush, méhmanxanigha orunlishish yaki xizmet izlesh qatarliq jehetlerda chetke qéqiliwatqanliqini körsitip berdi.
 
   Herqaysi tereplerning xewiri we tekshürüshige qarighanda, bir qisim ademler, apparatlar, karxanilar, guruhlar... "Shinjangliq"largha yaki Shinjangliq azsanliq "millet"lerge adil muamilide bolmaydiken. Mesilen: adem alghuchi orunlar omumyüzlük halda ularning salahitini étirap qilmaydiken, hemde ularni peqet jismaniy emgek qilishqila layiq dep qaraydiken, yaki bolmisa ularni, Xenzuchini uqmaydu, Shinjang énérgiyisi qatarliq dölet igilikidiki karxanilarda, apparatlarda... ishleshke peqetla mas kelmeydu, dep qaraydiken.
 
    Gerche, Shinjangliq az sanliq milletler ichidiki nurghun yashlar Xenzuchini nahiyiti rawan sözliyeleydighan bolsimu, emma yenila ish orni bosughisining sirtida qalidiken. Tarim néfitliki , Turpan-Qumul néfitliki, Qaramay nefitliki we bashqa ximiye sanaet karxaniliri, shundaqla Bingtuen az sanliq millet emgek küchlirini nahiyiti az sanda ishlitidiken yaki peqetla ishletmeydiken. Shinjangdiki her derijilik hökümet orunliridiki dölet xizmetchilikige yéngidin qobul qiliniwatkan xadimlar ichide azsanliq milletlerning nisbiti izchil töwenlep kétiwétiptu. Milliy karxanichilarning, sodigerlerning, shexslerning pul muamile orunliridin qerz élishimu intayin tes iken. Jem'iyettiki birqisim kishilerning yuqirigha örlesh imkaniyiti qiyinlashsa, ularning töwen téxnikiliq emgekni tallimaqtin bashqa amali bolmaydu.
 
    Mushundaq ehwal astida, ularning ewladlirining könglide, mektepte, jem'iyette herqanche tirishsaqmu axiri yenila ata-animizgha oxshash déhqan, ishqa orunlishalmaydighan éshincha emgek küchliri, taziliqchi... bolimizghu, dep oylaydu. Buning bilen, eng axirida özgermeydighan aylanma shekillidu. Iqtisadiy jehettin chetke qéqilghan bu bir bölek amma jem'iyettin barghanséri yiraqlishidu yaki jem'iyetke qarshi küchke aylinip qalidu. Buni tekshürmise zadi bolmaydu. Nöwette élip bériliwatqan kespiy jehettin terbiyilesh, qayta terbiyileshte Xenzular yaki ichkiridiki köchmenler asas qiliniwatidu. Hökümet téximu köp meblegh ajritip azsanliq milletlernimu özini ongshiwélish pursitige ige qilsa bolarmu? Bingtuen, merkezge qarashliq énérgiye karxaniliri hemde bashqa adem ishletküchi orunlar ularni qobul qilsila, ularni ishletsila, andin ularning ishqa orunlishish pursitimu tebiiy ösidu.
 
   Milletlerning birlishishini ilgiri sürüsh üchün, hökümet teshebbuskar halda milletlerning emeliy turmush ehwalini chüshinishi, bolupmu maarip sewiyisi we ishqa orunlishish ehwalini chüshinish hemde alaqidar sanliq melumatlarni sirtqa achkarilap, ammini heqiqiy ehwaldin xewerdar qilishi kérek. Milliy térritoriyilik aptonomiye qanuni we alqidar milliy siyasetlerni xelq qurultiyi muzakirisige chiqirish üstide izdinish lazim. Qanunlarni mukemmelligendin sirt, hökümet yene ijtimaiy birlishish körsetküchini turghuzushqa oxshash, milletlerning birlishishige dair uzun muddetlik siyasetni tüzüp chiqip, ijtimaiy tereqqiyat we siyasetlerning milletlerning birlishishige türtke bolghan-bolmighanliqini nazaret qilishi lazim.
 
     Ijtimaiy tüzümning yönilishi toghra bolghanda, shexsler yaki milletler hichnémidin aghrinmay algha qarap ilgirileydu, aldinqi qatargha ötüshke tirishidu. Merkiziy hökümet we Aptonom Rayonluq hökümetning rehberliri Shinjangning milletler mesilisi üstide chongqurraq oylinip, tedrijiy halda milletler birleshken jem'iyet qurup chiqishi zörür.
 
    Milletler mesilisini Uyghurlarghila baghliwalmasliqi lazim. Nawada milletler mesilisi üzlüksiz türde mes'uliyetsizlik bilen  bir terep qilinsa, u halda Shinjangda qalaymiqanchiliq chiqidu, Pelestin'ge oxshap qalidu, dölet éghir künge qalidu. Dölet Shinjanggha qarita köp xil medeniyet siyasitini yolgha qoyushi, milletlerning medeniyiti, til-yéziqi, diniy étiqadigha yüksek ehmiyet bérishi lazim. Döletning birliki we milliy térritoriyilik aptonomiyige hörmet qilish aldinqi sherti astida, Uyghur Aptonom Rayonidiki herqaysi milletler barawer pursetke ige bolushi kérek. Hökümetmu meqsetlik halda melum bir milletni yölimesliki lazim, barliq netijilerdin hemme millet teng bahrimen bolushi kérek. Mushundaq adil, barawer siyaset bolsa, yerliktiki Uyghurlar qandaqmu chetke qéqilsun!  
 
    Bezi kishiler, bezi siyasiy erbablar milletlerning ichkiy qismidiki emeliy ehwalni burmilash üchün, milletlerning inaq munasiwitige ziyan yetküzidighan bezi tekliplerni bérishke bashlidi. Mesilen, bireylen maqalisida Shinjang Uyghur Aptonom Rayonidiki Xenzularni dep yézip, Uyghurlarning Shinjangda meyli siyasiy sahe bolsun yaki iqtisadiy sahe bolsun chetke qéqiliwatqanliqidek emeliyetke qilche ehmiyet bermigen. Buni elwette Uyghurlar chüshinelmeydu hemde uninggha narazi bolidu. Emma ular hökümetke yüreklik halda chong milletchilik siyasitini yürgüzüsh hemde uninggha mas bolghan tüzümini turghuzush we yolgha qoyush teklipini bériwatidu. Beziler hetta az sandiki Uyghurlarning bölgünchilik qilghanda qoyghan telipidin paydilinip, "tömürni qiziqida soqush" siyasitini yaki herkitini yolgha qoyush teklipini bériwatidu, yene baziler hökümetning xelq arisida mexpi ni qurup, qara jem'iyet usuli arqiliq bir bölük kishilerge taqabil turush teklipini bériwatidu. Bu yash hem bilimlik Xenzular körsitiwatqan seweb intayin addiy. Ular Xenzularning Shinjangda chetke qéqilip "ikkinchi derijilik puqra" gha aylinip qélishidiki seweb Junggo Hökümitining   siyasetlirining Shinjangdiki milletlerge barawer muamile qilmaywatqanliqida, mesilen: azsanliq milletler aliy mektep imtihanida nomur qoshup bérish siyasitidin behrimen bolidu (u belkim Shinjangdiki Xenzularningmu aliy mektep imtihanida nomur qoshup bérish siyasitidin behrimen bolidighanliqidin xewersiz bolushi, bu xil siyasettin eng zor derijide behrimen bolidighanlar Béyjingliqlar ikenlikidin xewersiz bolushi mumkin), Shinjangdiki az sanliq milletler ikki perzentlik bolush siyasitidin behrimen bolidu (u belkim Shinjang Ürümchidin bashqa yerdiki Xenzularningmu ikki perzentlik bolush siyasitidin behrimen bolidighanliqini bilmesliki mumkin…), dep qarawatidu.
 
     Yéqinqi yillardin buyan herqaysi tor betliride bu heqtiki bayanlar bésilip yaki köchürüp élan qilinip keldi, melum jehettin, bu bezi kishilerning bu heqtiki bu xil qarashlirining Xenzularning nopuzluq tor axbarat wasitiliri teripidin alqishlan'ghanliqini körsitip béridu. Bu hil ehwal Xenzularda Uyghurlargha qarita birxil naraziliq keypiyatini peyda qilishi, milletler toqunushini keltürüp chiqirishi mumkin. Biz bezi lirining ilgirikige oxshashla pursettin paydilinip siyasiy kapitalgha érishmekchi boluwatqanliqini perez qiliwatimiz.
 
    Hökümet we yerlik hökümet kattabashlirining milliy arazliq peyda qilish ot bilen oynashqanliq bolidighanliqini chüshüniwélishi kérek. Men Uyghurlarning Junggoning barawer ezasi ikenlikidek puqraliq salahiyitini Junggoning asasiy qanuni ata qilghanliqini tekitlimekchimen. Bu zéminni milliy térritoriyilik aptonomiyini yolgha qoyuwatqan milletlerge döletning «Asasiy Qanun»i  ata qilghan, hergizmu birersining shapaiti emes. Hemmisi küresh qilish we muresselishishning netijisi.

Esli Maqale Adrési: http://www.uighurbiz.cn/bbs/view ... tra=page%3D2&page=1