Barliq Uyghur Ziyaliliri Üchün Teklip

[Uyghurtilek]

Hörmetlik Ilham Toxti Bashliq Barliq Uyghur Ziyaliliri Üchün Teklip
 
   Nöwette ShUARda yürgüzüliwatqan xata siyasetler hazir memlikitimizde ijra qiliniwatqan Jungxua Xelq Jumhuriyitining asasiy qanunidiki 6-maddining tarmaq maddilirigha we hazirghiche küchke ige bolup ijra qiliniwatqan Jungxua Xelq Jumhuriyiti Milliy Térritoriyelik Aptonomye Qanunining eng asasliq maddilirigha we shundaqla Gowuyüen teripidin 2005-yili 5-ayning 11-küni ötküzülgen 89-qétimliq daimiy hey'etler arisida maqullinip 2005-yili 5-ayning 31-künidin bashlap küchke igen qilinghan “ Jungxua Xelq Jumhuriyiti Milliy Térritoriyelik Aptonomiye Qanunini izchillashturush heqqidiki höjjitige tamamen xilap.
 
   Junggo ziminida peqet Hongkong (Shyanggang) we Makaw (Awmén) din bashqa barliq orun we shexsiler birla qanuniy tüzüm bilen idare qilinidu. ShUAR, Shizang, Ichki Monghul, Ningshya we Guangshi qatarliq Milliy Térritoriyilik Aptonom Rayonlar bolsa, hemmige ortaq bolghan Jungxua Xelq Jumhuriyiti Asasiy qanunidin bashqa yene,1984-yili 5-ayning 31-küni Memliketlik 6-qetimliq Xelq Qurultiyining 2-qétimliq wekiller yighinida maqullan'ghan Milliy Térritoriyilik Aptonomiye Qanuni boyiche téximu keng heq hoquqtin behrimen bolghan.
 
   Mezkur Aptonom Rayonlardiki Aptonomiye Hoquqini yürgüzidighan Milletlerning qanuniy heq hoquqliri qanun boyiche kapaletke ige qilin'ghan. Hazirqi mewjut weziyet bilen Asasiy Qanun we Milliy Aptonomiye qanunida kapaletke ige qilin'ghan hoquqlarni sélishturghinimizda, bolupmu ShUARda memlikitimizning asasiy qanunini we Aptonomiye Qanunini depsende qilishning nahayiti éghirliship chékidin ashqanliqini körüwélish tes emes. Bolupmu ShUAR bilen biz bilen oxshash qanuniy orun we salahiyetke ige Shizangni sélishturush mumkin emes.
 
   Undaqta bizning Rayonimizda Junggoning asasiy qanuni küchke igimu emesmu? Eger küche ige bolsa, Rayonimizda Aptonomiye Hoquqini yürgüzidighan millet bolghan Uyghurlarning bu qanuniy hoquqi nedin neghiche? Bu suallargha ilmiy usulda bash qaturush we qanuniy yollar bilen özimizning qanunda belgülen'gen hemde qanuniy jehettin kapalet astigha élin'ghan hoquqlirimizni qoghdash hemmimizning, bolupmu ziyalilarning eng tüp wezipisi. Adalet bolmighan jem'iyette tinchliq, muqimliq bolmaydu. Sun'iy halda we bésim küchige tayinip shekillendürülgen “Adalet” mahiyette bolsa Jem'iyetning uzun muddetlik tinchliqi, bixeterliki we muqimliqigha qoyulghan qerellik bomba.
 
   Rayonimizda ijra boluwatqan xata siyasetler chékidin ashti. Aptonom Rayondiki aliy rehberlik organlirining teshkillinishidin tutayli, ijra qiliwatqan siyasetlirighiche xuddi Uyghurlarni chetke qéqip köchmen nopusqa xizmet qilish üchün layihilen'gendek ünüm bériwatidu.
 
   Towende bir qanche mewjut mesililerni ana bashliq halitide dostlarning diqqitige teqdim qilimen:
 
   A: Milliy Maaripni yoq hésaplash, Milli Maaripqa asasen meblegh ajratmasliq, Qosh Tilliq Maarip nami bilen Uyghur Maaripi, Uyghur Tili, Edebiyatigha qopal haldiki arlishish. Néme üchün Zangzular pütün maaripini, idariy we memuriy bashqurushni özlirining tilida, hetta memliketlik xelq qurultiyidiki yighinlardimu özining tilida sözleshke we alaqe qilsa bolidu-yu, nöwet Uyghurgha kelgende hetta özi aptonomiye hoquqi yürgüzüshke tégishlik bolghan özining ziminida, (Qanun boyiche) Uyghur tili bilen héch bir ishini aqquzalmaydu?
 
   B: Ishqa Orunlishish Imkaniyetliridiki barawersizlik we kemsitish, hetta Uyghurlarni ishqa almasliq heqqide ochuq ashkara élan bérish.
 
   C: Edliye Organlirining Jinayetke qarap emes, Millitige qarap jaza bérish ehwali. Bolupmu oxshash bir Jinayet üchün Ichkiri ölkilerde we hetta biz bilen oxshash orundiki Shizangda bérilgen jazalar Uyghurlar nuqtisidin qarighanda hem mahiyet jehettin, éghir yenggillik jehettin we jazaning xaraktiri nuqtisidin asman zimin perqler mewjut. Ötken yili Shizangda Zangzular topilang kötürüp 16 Xenzuni urup dumballap öltürgenni az dep, özlirining bolgünchi bayriqini hökümet orunlirining üstige asti. Hazirghiche bu topilangchilardin ölümge höküm qilin'ghandin birsi yoq. Uni az dep ötkende Shinxua agéntliqining bergen xewirige qarighanda mutleq köp sanliq tutqunlarni qoyuwetken. Bu heriket dunyaning herqandaq yéride bolishidin qet'iynezer ochuq-ashkara térrorluq weqesi. Lékin hökümet buni térrorluq weqesi emes, belki siyasi topilang dep baha berdi.
 
  Her yili ichkiri ölkilerde eng az 70,000 qétim etrapida kolléktip urush, öltürüsh qatarliq térrorluq katégoriyisige kiridighan qanliq weqe yüz bérip turidu. Lékin hazirghiche hökümet bu hil térrorluq weqelirini Térrorizim Katégoriyisige kirgüzgini yoq. Lékin Uyghurlar osurup qoysimu térrorchi, homiyip qoysimu térrorchi bolup qalpaqning chongini kiyiwatidu we zerbiningmu éghirini yewatidu. Eger oxshash weqe bizde bolghan bolsichu? Bu soalning jawabini hemme adem béreleydu. Qanun oxshash, undaqta jaza néme üchün perqlinidu?
 
   D: Yer bayliqliridin paydilinish, iqtisadiy tereqqiyattin yerliklerningmu behrimen bolushigha kapaletlik qelish:
 
   E: Aptonom Rayondiki Nopus tarqilishidiki kontrolsizliqi. Bu nuqtida yene Shizangni misal qilimen. Hazir Shizangdiki Xenzular nopusi omumiy nopusning aran 10%ni teshkil qilidu, qalghan 90% nopus bolsa tamamen Zangzulardin ibaret. Néme üchün Shizangda bashqa türlük ishligen asasiy qanun we Aptonomiye qanuni bizde bashqa türlük ishleydu? Hazir aptonom rayonimizgha köchüp kelgen köchmenler sanining 15 milyondin éship ketkenlikte héch guman yoq. Gerche hökümetning resmiy statiskisi boyiche köchmen nopus 8 milyon etrapida dep békitilgen bolsimu, Bingtuendiki 3 milyondin artuq köchmen nopus, ötken yili 10-ayda Wang Léchuenning buyruqi boyiche olturaqlishish ruxsiti bérilgen 3 milyondek aqma nopus, uningha qoshulup hazir yötkiliwatqan resmiy éghizda teleppuz qilin'ghini boyiche bolghanda 1.4 milyon nopus, aqqun nopus bolup, köchmenler nopusi eng az bolghandimu 15 milyondin éship ketti. Undaqta asasiy qanun we Aptonomiye qanuni boyiche Aatonom hoquqi yürgüzüshke tégishlik Uyghurlar az sanliqta qaldi dégen néme dégenlik. Uni az dep qizlirimiz ichkirige mejburiy halda yötkiliwatidu. Bezi Xenzularning élan qilghan bayanlirigha qarighanda, ichkirida erlerning sani köpmish we bu Uyghur qizliri shu meqset üchün xizmet qilarmish. Bu néme dégen qebih qilmish?
 
   F: Su menbelirining barawer teqsim qilinishi. Rayonimizdiki su menbeliri hazir asasen Bingtuenning kontrolluqigha ötti we yerlik déhqanlirimiz normal tériqchiliq üchün Bingtuenning éhtiyajidin ashqanda aran-aran zar bolup su ishliteleydighan haletke chüshti.
 
    G: Bingtuenning qanuniy orni néme üchün Bingtuen dep atalghan bu organ Shizangda, ichkiy Mongghul we bashqa Aptonom rayonlarda yoq, peqetla Uyghur Aptonom rayonida bar? Bulardiki Imtiyaz we alahide bolushning qanuniy asasi néme? Aptonomiye qanuni ShUARning térritoriyisini bashqurush üchün chiqirilghan bir qanun. Undaqta néme sewebtin Bingtuen aptonom rayonning kontrolluqida bolmaydu? Bu témilarni uzartish mumkin: Uyghur ziyaliriliri yuqiridiki we bashqa munasiwetlik témilar boyiche etrapliq izdinip, dölet qurulghanliqining 60 yilliqi harpisida merkezge yollash kérek dep qaraymen.
 
   Buni jamaet herikiti sheklide yaki shexsi salahiyet bilen bolsun, merkezge Uyghur Rayonidiki ijra qiliniwatqan bu xata siyasetlerning uzun we qisqa muddetlik aqiwiti heqqide melumat bérish intayin zörür dep qaraymen. Qanunda belgilen'gen we qanun bilen kapaletke ige qilin'ghan hoquqlarni qanuniy we yolluq usullar bilen telep qilish hazir Junggodiki héch qandaq qanun'gha xilap emes. Qalaymiqan we tarqaq, öz'ara pikirlishishning ornigha, biz bu döletning puqrasi bolghandin kéyin, puqraliq hoquqimizni ishlitishimiz, bir yerde aqmisa yene bir yerde, héch bolmisa, bashqilargha özimizning néme oylaydighanliqimizni bildürüp qoyush mejburiyitimiz bar. Uyghur ziyalirini bu paaliyetke bashlamchiliq rol oynashqa chaqirimen.
 
 Asasi Qanun: http://www.npc.gov.cn/npc/xinwen/node_505.htm 
 
Milli Tiritoriyelik Aptonum Qanuni http://gtt.xinjiang.gov.cn/10060/10121/10000/2008/13998.htm 
 
Gowuyuenning Aptonomiye qanunini ijra qelish heqqidiki Hojjiti: http://gtt.xinjiang.gov.cn/10010/10081/10041/10003/2008/15114.htm
[ 本帖最后由 Muxbir 于 2009-3-4 07:35 编辑 ]



Bingtuenning ölke ichidiki qanunsiz ölke ikenliki aptonom rayonimizda neshr qilin'ghan kitablarda étirap qilin'ghan. Mesilen "Dölet Menpeiti Hemmidin Ela" (国家的利益高于一切）dégen kitabta, bu nuqta étirap qilinip, Shinjangning muqimliqini saqlashtiki bu "ishenchlik küch"ning qanuniy ornini tézdin békitish toghriliq teklip bérilgen. Aptonom Rayonimizda asasiy qanun'gha, Milliy térritoriyilik Aptonomiye qanunigha zit mezmundiki kitablar "Ichki qisimda tarqitilidu" dep eskertip tarqitilidighanliqi melum, biz bu yerde tilgha alghan kitabmu ashundaq kitab bolup, men uning Uyghurchisini körmidim, terjime qilinmighan bolushi mumkin.
 
Teklipim: dostlar, özünglarni ashu bichare Shinjang bashliqlirining ornigha qoyup baha bergen bolsanglar, tehlilliringler bundaq sökümge aylinip ketmigen bolatti. Merkez ölke derijilik kadirni wezipige qoyushta uninggha iqtisadni yükseldürüsh qatarliq wezipilerni yükleydighanliqi éniq. Eger bashliq bicharide iqtisadni tereqqiy qilduralaydighan iqtisadiy kalla we unchilik sewiye bolmisa, yerliktiki nopusi köp milletke qandaqtur yuqiri bésim siyasetlirini qollinip, "ziddiyetke katalizator bolup" ziddiyet peyda qilip, andin uni "tinjitish" arqiliq özlirini "muqimliqni saqlashtin ibaret eng muhim xizmetni qiliwatqan" qilip körsetmise, merkezge néme dep jawab béridu? Bu yerdiki katiwashlarni hergiz ichkiri ölkilerdiki bashliqlargha sélishturghili bolmaydu.
 
Qanunlarning ashundaq burmilinip ijra qilinishi, hazir Uyghurlarda, resmiy neshr qilip tarqitilghan qanun maddiliridin bashqa, yerlik milletlerge bésim qilishqa yol qoyidighan "Ichki qanun"mu bar oxshaydu, dégen gumanni peyda qildi. Mana bu yerliktiki "tedbirlik", "qattiq qol" rehberler merkez bilen Uyghur xelqi arisida gumaniy qarash, ishenmeslik peyda qilishta qazan'ghan netijisi.
 
Ichkiri ölkilerge Uyghur qizlirini yötkeshtimu xuddi gomindang qaraqchiliri eyni yillarda "eskerlikke adem tutqandek" nurghun zorawan qilmishlarning bolidighanliqi awamning aghzida éqip yürmekte. Ixtiyarliq asasida bolmighan ishning hemmisi zorawanliqqa yatidu, bu "lüchekche siyaset" bolmay néme?
 
Qanunsiz unsurlar, türmidin qachqan sabiq jinayetchiler Uyghur ösmürliri ichkiri ölkilerge aldap apirip, qiyin-qistaqlar bilen oghriliqqa sélip, "Uyghurlar oghri" deydighan qarashni omumlashturdi, némishqa milletler arisigha buzghunchiliq salghan bala etkeschilirige ünümlük zerbe bérilmeydu?
Milliy ziddiyetke katalizatorluq qilghuchilarning ayaydighan némisi bar?
Renjish -- bashqilarning xataliqi bilen özini jazalash démektur (Karnég)

Ilham Toxti ependimning dégini tamamen toghra.  Men Jenubiy Shinjangda tughulup ösken... biz tereplerde ish téximu éghir.
 
1- ishsizliq mesilisi. Xoten Wilayiti boyiche memuriliqqa imtihan bergen adem sani nechche 10 mingdin ashidu. Emma qobul qilinidighanlarning sani 5000 etrapida. bularning ichide qanchilik Uyghur bardu. Méningche 2000 ghimu yetmeydu ...
 
2- Erkinlik Mesilisi. Bu jehette yerlik hökümet dinni sotsiyalizmgha birleshtürüsh dep bir gepni chiqardi. Emma ular étiqad erkinlikini pütünley cheklidi. Mesilen dölet kadirliri, ishchi, hökümettin maash alidighanla ademlerning meschidke kirip namaz uqushigha bolmaydi ghanliqini hem dinni öginish jehetlerdimu qattiq chekligen...
 
3- barawersizlik . Bu jehette Uyghurlar bilen Xenzulargha qilinidighan muamile oxshash emes . (Addi bir misal :bir Uyghur bilen bir Xenzu gep taliship qalsimu u Uyghur Xenzugha toghra qarashni chüshendürüp tursimu Xenzularning birinchi deydighan sözi (恐怖分子) térrorchi qalpighini chaplaydu. Eger qattighraq birnéme déyiship saqchixanilargha barsimu Uyghurlarning gépi héch némige hésab emes, Uyghur saqchilarning deydighan gépimu peqetla ( kötüngni qisip yür) din bashqa gep yoq... Milliy térritoriyilik aptonomiye qanuni boyiche birer idare organning asasliq bashliqliri choqum milliy bolishi kérek idi. Emma asasiy rehberlirila emes, azraqla emel bar yerlerning hemmiside Xenzulargha orun bar, emma Uyghurlargha bolsa ishik baqar, taziliqchi we yaki waqitliq yardemchi dégendekla orunlar bérilidu.
 
4- Erkin pikir qilish. Uyghurlar rayonida bu heqtin éghiz échish mumkin emes. Mesilen birer bashliq yaki birer adem üstidin pikir bermekchi bolsa yaki berse awal uning gépining orunluq yaki emeslikige qarash kérek idi, yerlik rehberler bundaq qilishning üstige pikir bergen ademge tehtid sélish hem shu ademge ijtisadiy hem memuri jehettin jaza bérip, puxralarning toghra xatani tengsizliklerni sözleshke yol qoymaywatidu. Méningche mushu amillarning hemmisi dölet birlikige éghir tesir yetküzidu. Hem Uyghurlarning tereqqi qilish hem Jungxua milletlirining ijil inaq turmush kechürüshige éghir tesir yetküzidu...
[ 本帖最后由 Muxbir 于 2009-3-4 10:24 编辑 ]


pasport qanunigha bir misal
Pasport Qanunining Shinjangdiki Ijrasigha Bir Misal Ikki heptining aldida nopus ishi bilen JX idarisige kirgen idim, nopus ishxanisini tapalmay bashqa bir ishxanigha kirip qaptimen. U yerde bir Uyghur kishi pasport béjirish toghriliq bir ayal saqchi (Xenzu) bilen sözlishwatidu. Saqchining déyishiche choqum u 60 ming yüen rene qoyushi, eger Erebistan'gha barmisa andin qaytip kelgendin kéyin qayturup béridighanliqini, bu toghriliq yuqiri derijilik orunlarning höjiti barliqini éytti. Démek, Xenzular chet elge chiqsa Erebistan'gha hej tawab qilghili barmaydu, undaqta bu siyaset Uyghurlarghila ijra bolidu dégen gep. Mana bu pasport qanunining Uyghur diyarida ijra bolushi. [ 本帖最后由 Muxbir 于 2009-3-4 10:39 编辑 ]



"Dölet Menpeiti Hemmidin Ela" (国家的利益高于一切）digen bu kitab asasiy qanun we milli teritoriyilik aptonomiye qanunini eghir depsende qilghan bir kitab, bu kitab Uyghurchige terjime qilinghan bolsimu neshr qilinmighan.


Ijra qiliniwatqan siyasetlerning aslide Asasi Qanun'gha we Aptonomiye Qanunigha xilap ikenlikini bilip turup, bir qedem yol qoyup, ikki qedem yol qoyup, eng axirida biz kelgen noqta mushu boldi. Asasiy Qanunda Puqralarning diniy erkinliki kapaletke ige qilin'ghan bolup, "hergizmu Partiye we hökümet ezaliridin bashqilar üchün küchke ige" deydighan bir cheklime maddisi mewjut emes. Qanun arqiliq dölet bashqurulidighan ish bolsa, uning menisi yazma shekilde bar bolghan qanun boyiche is béjirish kérek dégenlik bolidu.

 Medeniyet Inqilabida Uyghurlarni choshqa béqishqa mejburlan'ghan ishlar nahayti köp idi. Bu del Islam dinigha étiqad qilidighan millitimizni xorlash, ularning milliy iradisini depsende qilish we sundurush üchün idi. Hazirmu bara-bara u noqtilardin halqip ketkili turdi. 50-yillirida eng moda parang "Shinjang Yaxshi Jay" Uyghurlar naxsha ussulgha mahir, ischan, batur xelq dégen sözler idi. Mana emdi u zamandiki yaxshi Uyghur ketti, ornigha oghri, bulangchi, térrorchi, horun, sawadsiz, qalaq... dégen süpetleshler omumlashti.


Pasport qanuni bolsun, diniy erkinlik, milli maarip, ijtimayi barawerlik, purset barawerliki, oxshash qanun astida oxshash muamile (Ijtimayi adalet) qatarliqlar bolsun, Uyghurlarning heq hoquqliri eng éghir shekilde depsendige uchrawatqanliqi éniq. Emdiki gep, bu paranglar bu munberde qalmasliqi, ilmiy usulda, sanliq we pakitliq matériyallar asasida matériyal sheklide teyyarlinip munasiwetlik organlargha yollan'ghini muwapiq.

Bashliqlarning biz bilen kari bolmisa, bizning özimiz bilen karimiz bolushi kérek. Yerlikler "quyruq körsitip öpke satimen" dése biz "Kallini kalla" we "paqalchaqni paqalchaq" déyishimiz kérek. Hich ish qilmastin sükütte turush mewjut jinayetni qobul qilghanliq bilen barawer.

Dunyadiki barliq milletler özlirining tarixida her xil igiz peslikkke we bizge oxshighan külpetlerge yoluqqan we eng axirida özlirining qanun aldidiki heq hoquqlirini élish üchün axirghiche tirishchanliq körsetken. Mewjut mesililerni aldi bilen ilmiy haldiki bir doklatqa aylandurushimiz, uni qanuniy yollar bilen qanuniy organlarning diqqitige teqdim qilishimiz, kolléktip shekilde bolmisa shexsi shekilde her xil élxet kompaniyesi shekli bilen we yaki bashqa usullar bilen munasiwetlik organlargha bu naheqchiqlerni inkas qilghinimiz muhim.

Biz özimizni, heriket qilish usulimizni, jimxor késilimizni, hemmige boyun égidighan möminlikimizni özgertmisek hazirqi weziyitimizmu esla özlükidin özgirip qalmaydu.

Dunyada tirishchanliq qilip we küesh qiip tüep ketken birmu millet yoq. Ema süküt qlip yoq bolup ketken milletler sanaqsiz.

Uyghur ziyalilirini bu wezipe kutup turiwatidu.
[ 本帖最后由 Muxbir 于 2009-3-4 14:06 编辑 ]

Menbe:

http://www.uighurbiz.cn/bbs/view ... tra=page%7.