Besh Uyghur Balisi, Besh Abide

[Otuken]

                           Besh uyghur balisi, besh abide
                                   Edebiy Xatire
     ( 22 ‏-may ürümchi etigenlik bazargha hujum qilish weqesi heqqide)

   Besh uyghur balisi, besh qehriman (memet memtimin, rehimjan memet, memtimin mexet, ablet abduqadir, nuraxmet ablipiz) ! Seher turup  awwal bamdat namizini oquydu, andin méyit namizini oqup bir-birining namizini chüshüridu,  arqidin bir-birini ching baghrigha bésiship, ta shu kün'giche bel qoyuwetmey, ikkilinip qalmay, hoduqup-temtirimey, ulugh we müshkül bir planni  emeliyleshtürüsh harpisigha ekeligenliklirini tebriklishidu we axirette körüshüsh üchün widalishidu.
 
 Besh uyghur balisi, besh pehliwan!  Orun, 90% ahalisi xitaylashqan, doqmush-doqmushta tankilar basimen dep heywe körsitip turghan; kocha-kochilirida eskerler atimen dep qézip-qédirip turghan ürümchi shehiri. Nishan, sheherning qaynaq bir parchisi- xitay ahalilirining ugisi shimaliy baghche yolidiki etigenlik bazar.
 Besh uyghur balisi, besh pidaiy!  Tégide ikki jip mashina; ikkisi rolda qalghan üchi ikki kozupta. Roldikilerning dilida  dua : ey xuda, düshminimizni gheplette qaldurghin, nishanimizgha aman-ésen ulashturghin! Kozuptikilerning közi etrapta, qoli teyyarliqta: saqchilar aldini tosup "toxta!" dégende bombini qandaq étishining, eskerler yolini tosup "kimsen?"  dégende bombining pélikini qandaq tartishning, ghalchilar  aldini tosup "yan keyningge!" dégende  mashinidin sekrep chüshüsh, qandaq edibini bérishning koyida.
 
 Besh uyghur balisi, besh ezimet ! Etigenlik bazargha yétip kélidu, aldida bir tosaq-bir tömür rishatka. Roldiki jengchi  gazni desseydu, mashina étilip qozghulup rishatkini bösüp ötidu, qaynaq bazargha üssüp kiridu,  aldida migh-migh adem, yaq,  uyghur xelqining köz yéshigha momisini tekküzüp yewatqan, uyghurning kepisini örüwétip sélin'ghan égiz binalarda yashawatqan, saqchilar uyghurni tutiwatqanda yol bashlap, uyghurni étiwatqanda chawak chélip bériwatqan bir taipe, mexluqat, düshmen qoshuni! Qehrimanlarning bu deqiqidiki yürek sadasi shu: bu dunya hésawatliq dunya, emdi yighlash we ölüsh nöwiti sende!
 
  Besh uyghur balisi, besh ghazatchi!  Allahuekber" tegbiri bilen mayni desseydu, rolni zulumning yandashliri, hakimiyetning yantayqi, yaq, bulangchi-tajawuzchining özi  bolghan mexluaqatlatlar terepke buraydu, basidu; roldiki ezimetning wezipisi üssüsh we bésish, kozuptiki ezimetlerning ishi bomba étish; aldidiki mashinigha 40-50 métir arqidin ikkinji mashina egishidu, aldidiki mashinining zerbisidin qachqanlarni üssüydu, yiqilghanlirini desseydu, bomba üstige bomba, zerbe üstige zerbe.
Besh uyghur balisi, besh newqiran! Bazarning u béshidin bu bu béshigha kelgende bellirdiki bombining pélikini tartidu, terep-terepte ot yalquni! Terep-tereppte qiya-chiya! Ürümchi asminida is-tütek. ?etije : 4shéhid, bir ghazi,  31 ölük, 90 yaridar!   Mana, 5 ‏-iyul küni oqqa tutulghan yash-ösmürlerning intiqami! Mana,  türmilerde qéyin-qistaqta ölgen charisizlarning qisasi! Mana dunyaning közi aldida tizip achiqip étiwétilgenlerning pughani!  Mana, étip jesidini bermeslik, arqidin  oqning pulini tölitiwélishlerning hésabi!  Mana, 5 ‏-iyuldin kéyin iz-déreksiz ghayip bolup ketkenlerning  öchi! Mana,  "balam qéni?" dep saqchixanigha yighlap  barsa  qoghliwétilgen, ürümchidin heydiwétilgenlerning uwali! Mana patigül ghulamgha  oxshash qangqir qaxshighan anilarning yighisining xulasisi! Mana, bu milletni igisiz dep, charisiz dep,  boynigha  xalighanche dessigenlerning xatasi!
   
  Besh uyghur balisi, besh perishte!  Qilghan ishida qilchilik shexsiy niyet nuq, töligen bedelliride zerrichilik menpeet tamasi yoq, nam-ataq yoq, sherep kütüsh yoq!
 Néme, bigunah puqra?kim ögetti sanga, séning wetiningge ruxsetsiz)bésip( kirgenni gunahsiz dep!?
Néme, insaniy exlaq? Qaysi medeniyettin ögending sen jéninggha  qest qilghan, qestke  shérik boliwatqanlargha insaniy bol dep!?
Néme, xelq'ara qanun? Qeyerde idi u qanun séning qérindashngliring sotsiz neq meydanda étiwétilgende? Nede idi u xelqara qanun   qérindashliring  iz-déreksiz yoqitiwétilgende?! Qeyerde idi u xelq'ara qanun, mehbus abdukérim abduwélining jaza mudditi türmide 5 ‏-qétim uzartilip chiritiwétilishke höküm qilin'ghanda?! .. Qeyerde idi.....
Néme, néme payda? Bu paydini körüsh üchün közla emes, wijdan kérek, bu paydini hésaplash üchün, eqilla emes, ang kérek, bu paydini mueyyenleshtürüsh üchün uyghurche gep , uyghurche chiray emes, uyghurgha xas meydan kérek! Köreligenlerge ayan: öy-öylerde yighlawatqan anilarning köz yashliri birdemlik bolsimu toxtidi, yüriki qan-zerdapqa tolghan atilarning yüzi bir minut bolsimu küldi. Jarahetlen'gen qelplerdiki yiring  yingnining tüshikichilik bolsimu yochuqni tépip sirtqa aqti, yürek rahetlidi.  Yene néme payda? Xoriki ösken dushmining heddini bildi, heywisi yerge uruldi; insap -adalet tuyghusigha ige dostlurung  derdingning chongqurluqini kördi, insanche yashashqa  iradengning  qet'ilikini tonidi. Bügün üchün mushunchilik ghelibe kupaye!
 
  Besh uyghur balisi, besh abide! El sendin razi, sendinla emes, séni tughqan anang, séni baqqan atang we sanga ilim bergen, yol körsetken ustazingdinmu ming mertiwe razi!
  (Eskertish, bu  edebiy xatire axbarat uchurliri we tesewwurgha tayinip yézildi)