Büyük Britaniyediki Uyghurlar

[Aziz Isa Elkun]

Büyük Britaniyediki Uyghurlar

BBC Uzbek.com
 


                         London Uyghur Ansambili 2004 yili qurulghan

Uyghur siyasiy pa'aliyetchiliridin köre yillardin buyan Xitay dölitining adaletsiz mu'amililirige uchrap kéliwatqan uyghurlarning gherb ellirige musapir bolup kélish sani köpeymekte.
Jumilidin uyghurlar Ulugh Britaniyige 1990- yillarning axirliridin bashlap kélishke bashlighan bolup gerche sani Amérika we Yawropadiki uyghurlargha sélishturghanda birqeder az bolsimu emma ularning oz ara teshkillnip uyghurlarning awazini Britaniye hökümiti we xelqige yetküzüsh uchun élip bériwatqan pa'aliyetliri xéli közge körünidu.

Britaniyediki uyghurlar yéqinqi yillardin buyan özlirining siyasiy pa'aliyetlirini chamining yitishiche élip bériwatqan bolsimu, emma resmiy jem'iyetlishish sheklide élip bérish imkaniyiti bolmay kelgen idi. Mana bu imkaniyetni bu yil öktebir éyining béshida Britaniyige teklip bilen ziyarette bolghan 2006 - 2007- yilliq Nobél tinchliq mukapatining namzati, uyghurlarning rehbiri, Dunya Uyghur qurultiyining re'isi Rabiye Qadir xanim emeliyetke aylandurdi.

Londonda yashawatqan uyghur jem'iyitining bashliqi Nizamidin Semetow jem'iyet paaliyiti heqqide toxtilip, “jemiyitimizning asasliq meqsiti weten ichi we sirtidiki uyghurlargha yardem bérish we ularning heq-hoqoqini qoghdash uchun heriket qilish” dep chüshendüridu.

Ulugh Britaniyige hazir texminen 200 ge yéqin uyghurlar yashaydu. Ularning köpchiliki uyghurlarning wetini bolghan Xitayning Shinjang Uyghur aptonom rayonidin, yene bir qismi Qirghizistan we Qazaqistandin kelgen bolup ularning kop salmiqini yashlar teshkil qilidu. Ulugh Britaniyediki uyghurlar asasen uqush we siyasiy bash panahliq tilesh yolliri bilen bu yerde yerleshken. Londonda alte yildin buyan yashap kéliwatqan َAziz Isa mana shularning jumilisidindur.

Britaniyige yashighuchi uyghurlar özlirining bu yerdiki hayatliridin razi emma oz wetini bolghan Shinjang Uyghur aptonom rayonidiki weziyetke qarita oz shikayetlirini bildürüshidu.

Britaniyige uyghurlar sanining köpiyishige egiship én'gilis we uyghur muzikantlardin terkip tapqan London Uyghur Ansambili teshkil étilgen. London Uyghur Ansambilining naxshichisi Rehime ansambilda uyghur xelq naxshilirini éytidu. Mezkur uyghur ansambili Londonda qurulghandin buyan uyghur muzikisini dunya xelqlirige tonushturushta oz töhpilirini qoshuwatqanliqini tekitleydu.

Shu qeder bay meniwi hayatqa ige uyghurlarning medeniy pa'aliyetlirining oz memlikitide yaxshi dawam bolmaywatqanliqini éytishidu. On yildin buyan Londonda yashap kéliwatqan Enwerning a'ilisi Xitayda yashaydu. U uyghurlarning medeniy hayati heqqide oz qarashlirini bayan qilip, “Xitay hökümiti uyghurlarning medeniy pa'aliyetlirinimu chekleydu” dep éytidu.

Xitay memlikitige tewe bolghan uyghurlar wetinining qanchilik tiz tereqqiy qilishigha qarimastin imkaniyiti yeken uyghurlarning chet memliketlerge kétishi köpeymekte. Uyghurlarning bügünki künde chetlellerge ketishining sewebi bolsa erkinlikke érishish we yaxshi hayat kechürüsh dep körsitilidu.

 
Menbe:

http://www.bbc.co.uk/uzbek/news/story/2007/12/071218_britan_uyghurs.shtml

http://www.uyghurensemble.co.uk/en-html/u-uk-uyghurs.html