Doppa we Uyghurlar

[Odishka]

Doppa we Uyghurlar

Yehudiler Kiriyelik Uyhgurlargha oxshash kichik Doppa kiyidu(taqaydu digen ewzel). Uyghurlar Doppining eng kichinimu eng buyukinimu kiyip baqti. Doppa Bashni soghuqtin saqlap, issiq otkezmedu.... we bashqa xasiyetliri bar kelDUQ… shundaqtu. „Sulaymanning Qalpiqi“dinmu sirliq karametliri barliqi ete-ogun yizilidu. Uyghurlarning ayighidin bishighiche qollanghan kiyim-kichekliri dunyaning her-yiride moda ikenlikini korDUQ.

Uyghurlar oy-yurtidin qoghlunup Ormaliqqa kochuwatidu. Derexte yashsh uchun yene Doppa kiyishni tewsiye qilish bashlanghandek qilidu. Bizge „ish“ chiqip turidu. Derxte, Ormanda yashaydighanliqimizgha ishenmeydighanlar yoqtu? bir yash Uyghur qiz, yerdiki yirtquch haywanlarning tutuwilip olturishidin qutulush uchun derexke yamiship chiqiwalsimu qollirida kaltek, pichaqlar bilen uni derextin chushurushke uruniwatqan haywanlarni kormidingizma? Qiz Doppa kiymigen, yaghliqmu atmighan. Dini-ihtiyajlirimizni yirige kelturushimiz heqqide DUQ ning „Dini Ishlar komititi“ ayrim uxturush chiqiridu.

bundin kiyin nede yashaydighanliqimiz ... koz aldingizda.

ehwal bu iken  bir heykelni, bir doppini, bir yelpuguchni qilni-qiriq yarghandek yerip tehlil qilip, uning xasiyetlirini kun otkuzimiz. bashqilarni tixi tunugun Ormaliqta yashighan milletke chiqirip , ozimizni Texti-rawanda korimiz. bularni kim tallap bu yerge qoyop qoyidighandu? buningdin bashqa qilidighan, yazidighan mohim hichnerse yoqma?

"Astimizda ishtanning tayini yoq, ismimiz Majanbuwi"-digen shu!  

Uyghurlargha Doppa yarashmaydighan Jahan boldi. qayghu-elem, kulpet. zulum balayi apetler shu Doppining Asitidiki shorluq pishaynimizgha qoruqlar saldi.

satqunlar Doppimizgha JIgde saldi, Doppa kiyip wetenni satti.
.............................................

70 yildin biri xitaylar bilen satqun kilishim tuzidighan her-qandaq sorunda Erkin eysa Doppa kiyishni unutmidi. Estoniyede "musteqilliqni tilgha almasliq sherti astidiki Uyghur- Xensu Kilishimi"ge qol qoyghanda yerge chushup ketken Doppisin Dolqun Eysa ilip keyguzup qoydi. Dolqunmu Doppa kiyip turup qol qoyghan.

65 yildin biri Doppa kiyip baqmighan Ablikim QAlighachbaqi Doppa keyip Sehnige chiqqanmish. Bu xewer qilindi, "nahayiti yarashqanliqi" sozlendi. tesirlik xewer idi. u Istambul Dernekte bir xitay bilen "uyghur wekilimen" dep turup satqun kilishim tuzgen we "Qalghach shekillik" imza qoyup Bergen idi. xitay uning Doppisini ilip kiyip baqqan. her ikkisige Opmu -Oxshash yarashqanliqini qiyas qilishqa bolidu. Masha-Alla!

Doppigha moshundaq ihtiyajlar tughulup turidu. parlamintta, guwaliq biridighan yerde, pelestinler bilen Yehudilar urushqan yerlerde.... Doppa  kiyishning alahide roli bar. bek kop xelqara sorunlarda Jahudiler ozidin yoghan Doppa kiyiwalghan uyghurlargha achchighi kelgen. Ular heqliq.

pelestinlik balilar yoghan doppa kiyiwalghan Uyghurlargha tashning yoghunini atqan. Taliban we chichenler bilen bir septe “ghazat” urushigha qatnashqan uyghurlar “Quandan” Erkin Eysa, M.Hezretlertlerning buyruqi bilen Doppa kiymey selle taqighan.  

Doppa Uyghurlargha yarashmaydighan jahan boldi.  emma Uyghur Doppisini Alahide „ kiyidighan”lar Doppa astida bir nerse oylisa kirek?...

40 yil burun Doppa heqqide bir naxshining mundaq bir Misrasi isimge keldi:

"Mening Doppamni sen keyseng, Manga Oxshaymikin demsen ?". - (Qeshqer xelq naxshisi).

DUD Teshkilati Reisi
Sidiqhaji. Metmusa (Diplom Arxitiktur)
[e-mail]

* Awtorning www.uyghurpen.com diki maqaliliri izahat we sewep korsutulmestin kisip-ilip tashlandi. Qeghezge yizilghan xetler "Qelemkeshler" teripidin Palte bilen chipip tashliniwatidu....
Teshkilatimiz teripidin ilan qilinghan maqalilar xata dep qaralsa Tenqit, Reddiye birish hoquqingizni qollunup ochuq-Ashkare munazirege chiqing. uyghur xelqimiz kimning toghra- heq ikenlikige baha bersun! bolmisa artuq aware bolmay orun bikar qiling.