Dunyawi metbu’atta uyghurning gépi

[Aziz Isa Elkun]

Dunyawi metbu’atta uyghurning gépi

Abbas moniyaz    
 
Uyghur digen qiziq xeq , birer xewer yaki hökümge tézla ishinip kitidu , aldirap shadlinip ittikla xapa bolidu . Mana men shundaqlarning tipidin . Bir chaghlarda metbu’atlarda uyghurlarning eyip , noqsanlirini sökidighan maqaliler uwisi chuwulghan herilerdek bes - beste élan qilinip chiqiwidi ejep nachar milletkenmiz dep özümdinmu rayim sowup ketti . Uningdin kiyin uyghurlarni aqlaydighan we maxtaydighan maqalilerni körüp esli ésil bir millet ikenlikimizge ishinipmu qaldim . Bu qarishimning yene özgiridighan yaki özgermeydighanliqigha bir nime diyelmeymen , emma uyghurlar heqqidiki qarishim ümidwarliq qirigha mayilliship kitwatqandek qilidu . Bu mendiki yaxshi yüzlinish bolsa kérek dep oylaymen , bu yüzlinishningmu sewebi bar elbette .
 
 
Dunyawi metbu’atta uyghurning gipi» , anglap béqinga , nimidégen qaltis xewer -he ! del mushu xewer méni ümitlendürdi . Biz digen chet’elliklerning özimizge bergen bahasigha alahide qiziqidighan xeq , maxtisun yaki tillisun uyghurning nami xelq’arada tilgha élindimu , mushuning özi ajayip zor ish , pütün dunya bizge déqqet qildi digen gep .  
 
Esli gipimge kelsem , chet el tili ügen’ginim uchurgha bolghan qiziqishimni hessilep ashurdi . Mushu qiziqishimning türtkiside chet el yéziqida chiqidighan ikki neshir epkarining uyghurlar toghrisidiki ikki parche maqalisige közüm chüshüp qaldi . Maqale méni bekla jel qilghan bolghachqa qisqartip terjime qilishqa aldiridim . Mezkur maqale xelq’aragha ochuq tarqitilidighan , trazhi eng köp we dangliq << مەنسەپ مەدەنىيىتى >> heptilik zhornilining yéngi yilliq tunji sanida élan qilin’ghan , maqalining aptori dunyagha meshhur mensepshunas alim , pisxolog , ijtima’iy mesililer tetqiqatchisi jék hontér ependi . Maqale élan qilinishi bilenla xelq’arada küchlük tesir qozghighan bolup uyghurlar étiqad kirzisige yéqinliship , hemmila yerni ümitsizlik keypiyati qaplighan mushu künlerde , uyghurlargha yuqiri baha birilgen mezkur maqalining élan qilinishi alemshumul ehmiyetke ige .  
 
Maqalide mundaq diyilgen :  
Kemine mensepshunasliq tetqiqati bilen uzaq yil shughullinip , türlük irq we milletlerning mensep pisxikisini puxta igiligen hem bu xususta bir qatar chong hejimlik maqalilerni élan qilghan bolsammu , lékin uyghurlar toghrisida etrapliq oylinip baqmighankenmen , yéqinqi ikki yildin buyan , bolupmu amérikida yüz bergen << 11 - سېنتەبىر >> tirorluq weqesidin kiyin << ئۇيغۇر >> digen bu millet dunya jama’etchilikining éghizida peyda bolushqa bashlidi . Ilgiri ghil - pal anglinip turidighan bu nam emdi téximu köp anglandi . Bu milletke sel qarighanliqimni hés qilip burun bashlighan tetqiqatimni derhal qolumgha aldim . Birinchi ishim ularni tekshürüsh , közitish idi . Mushu jeryanda qayilliq we heyranliqim hessilep ashti . Xéli uzaq tatqiq qilishtin kiyin shundaq xulasige keldimki , bu millettiki < مەنسەپ پىسخىكىسى بايلىقى > rastinla kömülüp qaptu , mensep tutushqa bu qeder mahir millet dunyada téxi yoqken , mensepshunasliq saheside özüm maxtap kelgen én’giliz , némis kebi milletler bu jehette uyghurlarning qoligha su quyup birelmeydiken . Ilgiri aldirap yekün chiqarghinim üchün tolimu xijilmen .
 
Uyghurlarning eng qedimki , parlang medeniyetke ige , parasetlik millet ikenlikini toluq ishench bilen mu’eyyenleshtürüsh bilen birge ularning mensep tutushtiki tengdashsiz maharitini tizis sheklide qisqiche tonushturup ötimen :
 
1. Uyghur mensepdarliri intayin sadaqetmen  
 
Sadaqetmenlik - dunyadiki barliq milletlerning wujudidin tépishqa bolidighan ésil xislet . Shundaqtimu , uyghurlarni bu jehette héchqandaq bir milletke sélishturushqa bolmaydu . Ata - anisigha , qewm - qérindashlirigha , iman - étiqadi we yurt weten’ge sadiq bolalmighan teqdirdimu , emel mensepke sadiq bolush ularning muhim bir artuqchiliqi . Bu elde emeldar saylanmaydu , belki teyinlinidu . Démek , her bir mensepdarning arqisida uni teyinleydighan uningdinmu chong emeldar bolidu . Shunga ular öz emilige sadiq .
 
Emelge sadiqliq - mahiyette ademge sadiqliq . Uyghur mensepdarlirining chongidin - kichikigiche emilige shu qeder sadiq bolushtiki meqsidi özlirige mensep hediye qilghan kishilerge rehmet éytish üchün , bir ömür ularning sizghan siziqidin chiqmaydu . Hemme ishni ularning qash - qapiqigha qarap qilidu . < ئاش بەرگەن قازاننى چاقماسلىق > ularning ömürlük desturi bolghini bilen , teyinligüchi bir qétim << ئاش بەرگەن >> bahane bilen kiyinki iz basar mensepdarlarning közichila her qandaq yochuqlarni échip xalighan ishlirini qilalaydu , mensepdarlar buni körsimu körmeske salidu . Bu hal bizning bu elde del ekische ! bizning bu eldichu ? Saylam dep ay - aylap taliship kitimiz , saylap chiqqan adimimiz öz yéqinlirini ishqa qoyidu . Aridin bir kün öte ötmeyla , teyinlen’gen kishiler teyinligen shapa’etchillirige düshmen bolup musht kötüüp chiqidu . Hoquqidin paydilinip öz nepsini qandurdi dewatqan , omumning pulini buzup chachti dewatqan , ashna oynap ketti , hetta bikar waqtida it oynatti ....... Digen , way - wuuuyy ... Teyinlen’gen bu mensepdarlarning dimeydighini yoq , bezisi téxi istipa birimen dep üstel mushlap kitidu , ularning körsitidighan yoghan sewebi < دۆلەپ مەنپەئەتىنى زىيانغا ئۇچراتماسلىق ئۈچۈن > bolidu , lékin ziyan tartidighini öz yéqini - < ئاش بەرگەن قازىنى > bolup chiqidu . Uning xelqi’alem aldida yüz abroyi tökülidu . Puqralarning lenet nepritige uchraydu . Bu , wapasizliq , ötüp ketken hamaqetlik - de elbette !  
 
Lékin uyghur mensepdarliri arisida bundaq ishlarni uchratqili bolmaydu . Buning özi wapa , ularning mushu pezilitini alahide tetqiq qilishqa erziydu .  
 
2. Prinsipal we éhtiyatchan bolush uyghur mensepdarlirining yene bir artuqchiliqi  

Bu ikki alahilikni mensepshunasliqning nurghun tereplirige tedbiqlap chüshendürüshkebolsimu , uyghurlarda asasliqi hoquqni qérindashlirigha yürgüzüshte gewdilik ipadilinidu . Yeni , ular özige birilgen mensepni qanun da’iriside toluq yürgüzüp , qérindashlirini we ularning menpe’etini qoghdashni ishqa ashuralmighan bilen , mensipining küch qudritini ulargha waqti - waqtida körsütüp turushni nahayti pishshiq bilidu . Ular hoquqining da’iriside bolsimu , lékin özining qilishqa közi yetmigen , qolidin kelmeydighan ishlargha kelgende nahayti prinsipal . Chingigha chiqip qélishtin ensirep , sel nazukraq ish bolsa < سىياسەتنىڭ روھى بويىچە ئىش قىلمىساق بولمايدۇ > dep qet’iy béjirmeydu . Qérindishimken , bilishidikenmiz dep yüz xatire qilip olturmaydu , hetta ularni ay - aylap méhman qilip , dost - tonushlardin bolup ketsingizmu beribir , < قىلالمايمەن > démeslik , emma qet’iy qilalmasliq ularning ésil xizmet istili . Qolidin kélidighan éshlarda ular tolimu .Éhtiyatchan , bundaq chaghlardimu ular < قېرىندىشىمكەن > dep muhim éghizini asanliqche qoywetmeydu . Bügün béjirishke tégishlik ishni etige , etiki ishni kéler yilgha sozup , öz qewmining iradisini < سىنايدۇ > . Mushundaq chaghlarda hetta bezi kishiler < ئەتە كېلىڭ > , < ئۆگۈن كېلىڭ > dégen geptin zérikip qilmaqchi bolghan chong - chong ishliridin waz kéchidu . Démek , ular sinaqtin ötelmeydu , bundaq iradisi boshlarning ishini béjirmeyla qoyghan tüzük . Bizning rehberlirimiz ulardin üginishi , ular éghizidin chüshürmeydighan prinsipalliq we éhtiyatchanliqning mene da’irisini tetqiq qilip béqishi lazim .  
 
3. << پىچاقنى ئۆزۈڭگە سال ، ئاغىرمىسا كىشىگە >> dégen maqal dunya boyiche tunji bolup uyghurlarda barliqqa kelgen.
 
Bundaq désem , bizning elning kishiliri heyran qélishi mumkin , emma bu qilche mubaligha qilin’ghan gep emes , uyghur mensepdarliri bu maqalni alliburun xizmet emeliyitige tedbiqlap , qérindashlirining chüshinishige érishken . Buninggha uyghur puqralirining hemmisi könük . << پىچاقنى ئۆزۈڭگە سال ، ئاغىرمىسا كىشىگە >> dégen maqal elde chongqur yiltiz tartqini üchün , uyghur mensepdarlar emel pichiqini aldi bilen öz qérindashlirigha salidu . Qérindashliridin ekis sada chiqmighandin kéyin , andin özgilerge yéqinlashturup béqishqa urunidu . ( déqqet qilish kérekki , özgilerge salidu emes , yéqinlashturup béqishqa urunidu ) . Yeni , gepning achchiq - sésiqini qérindashlirigha qilidu , ishning éghirini qérindashlirigha béridu . Barliq sinaq , qurbanliqlarni qérindashlirining üstide qilidu .... Bundaq waqitta ularning mensep pichiqi intayin ittik , hetta qanun yol qoyghan < ئىتتىكلىك > da’irisidinmu halqip kétidu . Quruq ustixan gewdilerge tola sélinip , bisi yan’ghandin kéyin andin özgiler ésige kélidu bu pichaqning . bilish kérekki , bu pichaqni özgilerge yéqinlashturup béqish toghrisida bash qaturuluwatqanda pichaq ishlitishning alliqachan zörüriyiti qalmighan bolidu . Qarang , ular qaltismiken !? << ئۆزگىلەرنىڭ مەۋجۇتلۇقىنى ئېتىراپ قىلىش ئەڭ زور كىشىلىك ئەخلاق >> digen sepsetini kötürüp yüridighan mensepdarlirimizgha u yerlerdiki yéngiliqlarni körüp béqishni , eng yaxshisi , hemmini < ئۆز > idin bashlap béqishini tewsiye qilimen .  
 
4. Uyghurlar teng hoquqluq mensepdarlar bir - birini cheklep we nazaret qilip turushqa mahir !
 
Gepning deslipidila dep qoyidighinim , u elde bizningkige oxshash << ئۆكتىچى پارتىيە >> , << ئاۋام پالاتاسى >> , << كېڭەش پالاتاسى >> dégendek kélengsiz we bir - birining xizmitige tosqun bolup turidighan uqum , apparatlar yoq . Peqet << يولداش >> << سىلى ئۆزلىرى >> dégendek siliq tekellup sözliri bar . Yene edep we hörmet yüzisidin bir - birini pustani nazir , palani hakim , pokuni bölüm bashliqi .... dep , ismining axirigha mensep namini qoshup ataydu . Hetta özidin bashqa xizmetchi xadimi yoq eng kichik bir ishxanining mes’ulinimu emel nami bilen qoshup ataydu .  

Kichik mensepdarlarning özidin yuqiri orundiki mensepdarlarni hörmet qilishi we uning her éghiz gépige shertsiz boysunushu u eldiki eqelli meqset exlaqi . Lékin , teng derijilik mensepdarlarning ehwali buninggha sel oxshimaydu . Bashta déginimdek , bundaq mensepdarlar hökümet orunlashturmisimu tebiy haldila bir - birini cheklep we nazaret qilip turushqa adetlen’gen . Untup qalmasliq kérekki , ular bir - biri bilen düshmenliship ketken halettimu ( ularning xushxuy mu’amile qiliship yürüshidin bundaq ehwalni sézish tes .yenila öz ara bir - birini << باشلىق >> diyiship , emel nami bilen atishidu . Bu bizning emeldarlirimizning könglide nime bolsa yoshurmayla dewétish , bir - birige tekellupsiz soghuq mu’amile qilishliridin neqeder roshen perq qilidu - he !
 
Uyghurlardiki teng derijilik mensepdarlarning eng qimmetlik yéri , ochuq qarshi chiqmasliq , emma bir - birini zadila étirap qilmasliqta . ular tekellupqa we << بولىدۇ >> diyishke amraq , < سىلىدىن قابىليەتلىك ئادەم يوق > dégen gepnimu éghizdin chüshürmeydu . Biraq özidin yuqiri derijilik orunlardiki mensepdarlargha héchkimning yaxshi gépini qilmaydu . Ekische , awu undaq qilip ketti , mawu bundaq qilmaqchi .... Dep doklat qilip , bir - birini yürek’aldi qilwételeydu . Netijide héchqaysi dadil ishliyelmeydu . U uningdin , bu buningdin gumanlinip , ensirepla ötidu . Bundaq angliq nazaret qilish usuli dunyada heqiqeten kem uchraydu . Bizdiki << ئۆكتىچى >> dep ochuq meydan’gha chiqqanlarmu ulardek hemmini dogha tikip , bir - birini nazaret qilip kételishi natayin . Méningche nazaret qilish ene shularningkidek medeniy , mexpiy , majrasiz , we qattiq bolghini yaxshi . Shundila yuqiri derijilik rehberler xizmetni xatirjem ishliyeleydu . << ئۆكتىچى >> , << مۇتەئەسسىپ >> , << رادىكال >> ........ Dégen mujmel uqumlar mewjut bolmaydu . Téximu muhimi mexsus nazaret we cheklesh apparati derijisige kötürülgen << ئاۋام پالاتاسى >> we << كېڭەش پالاتاسى >> dégendek bir - birige tosqun bolidighan menmenchi orunlar üzül - késil yoqilidu .
 
5. Uyghur mensepdarlirining weziyetke qarap özgirish alahidiliki bar
|  
Weziyet u eldiki hemmini belgileydighan amil . Shunga weziyetni éniq tonush , uning xarektirini chüshinish - kishilerning sapasi , téximu éniq éytqanda ularning bext we muwapiqiyitige munasiwetlik achquchluq mesile . Weziyetni chüshinip mangghanlar öz yolini tépip , bayliq yene meqset , nam - shöhet ..... Qisqisi hemmige érisheleydu . Weziyetni waqtida tonup yételmigenler menggü bash kötürelmeydu .
 
Bu addiy qa’idini hemmidin bek bilidighanlaryenila uyghur mensepdarliri . Ular << ماسلىشىش پىسخىكىسى >> ni yétildürgini üchün her qandaq weziyetni aldin köreleydu . Her bir éghiz sözidin weziyet puriqi chiqip turidu . Her qedimi weziyet shamilining yönilishi taman bésilidu bu téxi ularning artuqchiliqlirining hadése teripi . Eng muhimi shuki , ular weziyet éhtiyajigha maslishish bilen birge , rohi dunyasi , hetta étiqadinimu weziyet teqezzasigha oyghun halda özgertip turalaydu . Qilwatqini qanun’gha xilap ish bolghan teqdirdimu weziyet , siyaset éhtiyaji üchün lewzini özgertip , qewm - qérindashlirigha , yurt xielqige bashlamchi bolup azar béreleydu . Xelqi üchün salghan bir qétimliq testiqi ötmise uni sürüshte qilishning ornigha qayta - qayta testiq sélishqa adetlen’gen . Testiqi zadila ötmise , ajizliqigha ten birishning ornigha << ۋەزىيەت مۇشۇنداق ئوخشايدۇ >> dep qarap , qérindashlirining her qandaq iltimasigha << قوشۇلمايمەن >> diyishtek ésil en’enisimu bar . Ularning yene bir artuqchiliqi shuki , << قانۇن بويىچە ئىش قىلىمەن >> dep prinsipqa jahilliq bilen ésilwalmaydu , aldinqi mensepdarlar békitken pilanni kéyinki mensepdarlar ezmilik bilen rawanlashturup yürmeydu . Her birsi öz aldigha pilan tüziwéridu . Aldinqisining pilanini dadilliq bilen buzup tashliyalaydu . Téximu ehmiyetliki , ular her qandaq waqitta wede , yolyuruqliridin yénip , özini yéngiche weziyet özgürüshlirige maslashturalaydu . Herkitidinla emes , roh , idiye , hetta ömür boyi shekillendürgen iman we mepkurisinimu üzül - késil özgerteleydu . Zaman teqezza qilsa , qilche ikkilenmestin qérindashliridinmu waz kécheleydu . Bu bizdiki << قانۇن ھەممىدىن ئۈستۈن >> , << ھەققانىيەت خەلقتە >> deydighan qatmal mensep qarishidin nechche hesse ela maslishish emesmu .
 
6. Eng keskin mensepdarlarmu öz béshimchiliq bilen ish qilmaydu .

Öz béshimchiliq bizdiki eng yaman illet . Prézidéntlirimizdin tartip kichikkine bir karxanining dériktorlirighiche << مۇستەققىل ، ئىجاتچان ، دادىل >> dégenni bahane qilip he désila yenggillik bilen tedbir tüzidu , höküm chiqiridu , buyruq béridu . << دۆلەت مەنپەئەتىگە ، قانۇنغا خىلاپلىق قىلمىساق بولدى >> dep kallisigha kelgenche ish qilip , etraptikilerning mewjutluqigha sel qaraydu . << ئويلىنىپ باقاي ، مەسلىھەتلىشىپ كۆرەي >> dégen gep ulargha yat . Bir ishqa yoluqsa << ھەل قىلايلى >> emes , << ھەل قىلىمەن >> depla késiwétidu . Hetta neq meydandila ish béjiridu . Bu dölet , karxanilar üchün ziyanliq qilmishtur . Bu yerde söyünüsh bilen jakarlaydighinim , uyghur mensepdarlar bundaq illettin tamamen xaliy , ular her qandaq ishqa mes’uliyetchan , öz hoquqi da’irisidiki barliq ishlarda öz béshimchiliq qilmaydu . Bashqa mensepdarlarning barliqini étirap qilish - ulardiki eng güzel mensep exlaqi . Ularning aldigha bérip qalsingiz , her qandaq mensepdar << بۇ ئىش مېنىڭ قولۇمدىن كەلمەيدۇ >> démeydu . Lékin birersimu << مەن بېجىرىپ بېرەي >> dégen gepnimu qilmaydu . Hemmisi diyishwalghandekla << مەسلىھەتلىشەيلى ، مۇزاكىرە قىلىپ باقايلى >> dégen dadil jawabni béridu . Ular arisidiki eng keskin , késer pichaq bashliqlarmu << شۇجى بىلەن مەسلىىھەتلىشىپ ئاندىن جاۋاپ بېرەي .. >> dégen dadil jéwabni bérip , bashqilar bilen hemkarliship etrapidikilerning mewjutluqini étirap qilishtek ésil xislitini namayen qilidu . Meslihetliship körey dégini sorap baqay dégini , birsi yene birsidin sorap , pikir birlikke kelgendin kéyin ish hel qilsa némidégen bixeter - he ! qéni bizdiki mensepdarlarda mushundaq ömlük , hemkarliq rohi barmu ?
 
7. Ular hörmet qilishnimu , özini körsitishnimu bilidu  
 
Bizning bu yerdiki mensepdarlarning bir ajizliqi - chong - chikik hemmini özi bilen teng körüp turuwalidu . Prézidént tilemchiler bilen olturup tamaq yep kétidu téxi . Erzimes bir oqughuchi dölet bashliqlirigha meslihet körsütüp kétidu . Buning özi yarashmighan barawerlik bolmay néme . Her kim özige oxshishi , hem öz özini tépishi kérek . Mana bu meslini uyghur mensepdarlar nahayti ünümlük hel qilghan . Ular töwendikilerni körgende intayin prinsipal we qattiq qol , bundaq chaghlarda ular ishligen xizmetning >uxtiliqidin shamal ötüshmeydu , bolidighan ishlarnimu bolmaydighan’gha , yaxshi ishni yaman’gha chiqirip , kichik bir mensepdarlarmu puqralarni etrapida perwanidek péqirtiwételeydu . He déggndila << نو!! >> dep waqirap , qewm - qérindashlirining burnidin bulaq chiqirwétidu , hemmini << سۇبھاناللا !!! >> dégüzwételeydu , bu chaghlarda ular goya bir ewliyagha ayliniduki , mana bu heqiqi menadiki özini körsitish . Lékin uyghyr mensepdarlarni gep yémeydighan , baghri tash ademlermikin dep qalmang , ularning özidin chong mensepdarlarning aldidiki qiyapitini körsingiz , dunyada ulardek yawash , aqköngül , we kichik pé’il ademlerning yoqluqini hés qilisiz , bundaq chaghda ular hemmige << ماقۇل >> la deydu , bashliqning könglini élish üchün qurt yégen éziq chishlirighiche körsitip külidu , tola ghadayghinidin aldigha tompiyip chiqip ketken qorsiqimu birdinla ichige tartilip , ularning kamalektek égilishige asanliq yaritip béridu . Mana bu perqliq mu’amile , her kim öz ornini tépishi kérek dégen qa’ide del mushu mana , bu yerde méning izahlap qoyidighinim ; Uyghur mensepdarliri mushundaq ésil xisletke ige bolghini üchün puqraliri uni << پۇرسەتپەرەس >> dep maxtiship kitidiken , bu dégini bizche << ئۆزىنى بېغىشلاش >> , << رېئاللىققا ماسلىشىش >> dégenlik . Bizning ichimizdimu mushundaq özini béghishliyalaydighan mensepdarlirimiz bolidighan bolsa bizmu maxtimay qalarmiduq ..... ?
 
8. Mensepdarliq riqabet éngi intayin küchlük  
 
Mensepni riqabet arqiliq talishish dunyawi hadise . Bizning bu elde mensep üchün hemmini dogha tikip , ap’ashkare otturgha chiqimiz . Yurt - yurtlargha bérip özimizge awaz toplaymiz , xelqqe némilerni qilip béridighanliqimiz heqqide talay wedilerni bérip kitimiz . Melum partiye goruh bayriqi astigha uyushup yighilish ötküzimiz , riqabetchimiz bilen jama’et aldidila munazirilishimiz . Lékin , uyghurlarda bundaq yaman adet yoq . Ular he désila özini köz - köz qilip yürmeydu qilmighan ish üchün wedimu bermeydu . Meqset riqabiti téximu qaltis bularning , ularni xelqi emes bashliqi saylaydu . Saylaydu déginim némisi , teyinleydu ! mana mushu yéri ularning riqabet éngini téximu kücheytken , mensepdarni östürüsh üchün << ئىشىنىش ۋە چۈشىنىش >> shert bolghanliqtin östürgüchi bilen ösküchi zich alaqidar bolishi , munasiwetni zor derijide yéqinlashturishi kérek . Buning üchün ular pikirde , qarashta , herkette , tamaqta , oyun - tamashsha ......... Da birge bolishi telep qilinidu . Biz bu yerde yashap bilmigen bilen , yuqirqi shertlerni orundash tesewwur qilghusiz derijide müshkül , yene kélip bu shertlerning hemmisi medeniy we xupiyane yol bilen hazirlindighan bolghini , mensepni xelq emes mensepdarlar béridighanliqi üchün riqabet heddi - hésabsiz keskin . Bizde bir yil saylinalmisa kéler yil yene qayta riqabetke chüshüsh aditining ekische ularda qayta - qaytilap riqabetlishish pursiti bolmaydu , bir orun’gha bir adem shundaqla chiqip qaldimu , boldi , uning bashqa jaygha ösüp örun bikarlishini saqlisingiz sizning yéshingiz << ئۆستۈرۈش ياش چېكى >> halqip ketken bolidu - de , bir ömür shu pétingizde qéliwérisiz . Buning üchün qandaq qilish kérek ? Jawap birla ; Emel üchün ar - nomus , wijdan , ghorur ,,,,,, ishqilip hemmidin waz kéchish kérek ! men tekshürüsh dawamida , ularning heqiqetenmu emel , mensep üchün qurban birish rohigha ige kishiler ikenlikini chüshinip yettim , her kéchisi mensep üchün chépip yürüydighan ashu kishilerning kündüzi yene normal xizmet qilalaydighanliqigha heyran bolmay turalmidim . Oylap béqinga , bu xil qattiq riqabet , bu qader éghir bedel aldida bizning eldiki ashkara meqset riqabiti qanchilik deysiz ..... ???
 
9. Töwen’ge chüshkenséri mensepning küchi éship baridu
  
( buni bizning elning ademliri chüshenmeydu hem chüshinishke qadir emes , qobulmu qilalmaydu , shunga ayrim kitab yazghanda bu heqte tepsili izahat bérip ötimen )
 
10 . Dunyada hoquq , mensepning qedri bu qeder ötülgen millettin ikkinchi birsi yoq
 
( ademde néme kem bolsa , shuningghila ishlise kérek . Dunyada bolwatqan hoquq, mensep ghewghasining her qandiqi uyghurdin tépilghandin sirt , ularning yépyéngi mensep pelsepisi pütün dunya üchün örnek bolalaydu diyishke tamamen bolidu . Buning téximu yéngi hayati küchke ige mezmunlirini yazmaqchi bolghan kitabimda ashkarilaymen .
 
Maqalining axirida mundaq diyilgen :

Anche toluq bolmighan yuqirqi delillerdin shuni körüsh mumkinki , uyghurlar heqiqetenmu medeniyetlik millet , ular özige xas mensep medeniyitige ige . Emdi sorap baqay ; Undaqta , néme üchün dunya uyghurlarni untup qaldi ? Ilgharliqni qoghdap we oghirlap yürüp digüdek qubul qilidighan dimokratik we medeniy ellerning bu medeniyetni tashliwétishige yene qandaq asasliri bar ... ? Men xelq’aradiki b d t qatarliq dunyawi chong teshkilatlarning , hetta amérika , en’giliye qatarliq medeniy döletlerning uyghurlarni mensepke teklip qilishini , ularning mensep medeniyitini dunyawi bir gewdileshtürüsh islahati üchün xizmet qildurushini tewsiye qilimen ... Hemmimiz uyghurlarni qaytidin tonuyli . Merkizi asiyaning ot - ateshlik ziminida yashap kélwatqan bu medeniy milletni untup qalmayli .. !  

Biz chet elliklerning özimiz heqqide bergen bahasidin bekla qorqidighan xeq . Bu maqalini oqup mendek bir til heweskari hayajandin nechche kéche uxliyalmighan yerde , mensep tutuwatqanlarning zadila uxliyalmaydighanliqigha ishenchim kamil ! .........Heyyyyyy .... Hélimu hayajinimni basalmay turuptimen , ghezeblinishim kérekmu ? Chet ellik yazghuchilargha ghezeplinishke bolsunmu ? Ikkilinip tursammu kallamda yenila shu shadliq :  dunyawi metbu’atta uyghurning gépi !
 
Turpan zhurnildin élindi.
 
Menbe: http://bbs.misranim.com/read.php?tid-25472._html