Isa Beg (Isa Yusup Alptekin) Kimdur ?

[DUD Sozchisi]

    Isa Beg (Isa Yusup Alptekin) Kimdur ?

Turkiyening Ataqliq Tarixchisi, Profisor. Dr Iklil KURBAN – Uyghur Musteqilliqining 100 Yilliq Putlikashangi Heqqide : " Isa Beg (Isa Yusup Alptekin) Kimdur ?" Namliq Maqale Ilan qildi. Turkche Menbe:
http://www.turkmeclisi.org/?Sayfa=Go...at=40&Grs=1918
        _______

        ISA Yusuf (Alptekin) ölgenlikining 16-yilliqini xatirlep otkuzulgen Istambuldiki bezi yighilishlarda "Isa Beg sherqi Türkistanning kona Lideri”dep tilgha ilinghan. Bu seweptin, ”Sherqi Türkistanning heqiqi Lideri Kim?” digen sualgha jawap birish zoruriyitini tuyup, ichimdin bu Maqalini yazghim keldi.

        ”Sherqi Türkistanning heqiqi Lideri Kim?” –digen bu Temigha kirishtin burun Maqalemni tiximu ongay oquyalishingiz uchun tarixning chungqur yerlerige komulgenliridin chiqip qalghan we bir-birini Ashkarilaydighan ikki alahide hadiseni xatirlatmaqchimen:

        Qul qilinghan milletlerning azatliq uchun bolghan urushi Öz Tarixini yaxshi bilmey turup Ghelbe qazinalmaydu. Mustemlikichiler Jinayetlirini yoshrush uchun her-dayim Tarix bilen Oynushidu - Uni burmilaydu, yoqqa chiqiridu.

        Türkiye`de Isa Yusuf Alptekin dep atalghan bu kishi Sherqi Türkistanda Isabeg yaki Isa Ependi (Efendi) dep atalghan. 1949-yil 6-7 aylar Komünist xitaylargha yingilgen Gomindang xitaylirining qolida mensep tutqanlar olturulushtin qorqup her terepke qachqan idi. Turkiyege kilip yerleshken Isabeg tiximu rahet yashash uchu sherqi Türkistan heqqide melumatqa ige emes, Tetqiqat adetliri hem bolmighan yerliktiki Diniy sawatsizliqtin paydilinip Ozini shrqi Türkistanning lideri, ve xitaygha qarshi Musteqilliq uchun koresh qilghuchi Qehriman dep tonushturup ozige Ghalip tekin (ALPTEKİN)dep at qoyiwalghan. Urush yoq meydanda bir siyasion bolup otturigha chiqqan.

        Uzun omride hich-bir waqit dushmen bilen urushqan bir saet waqti bolmay turup , urush meydanida tughulghan bir Ghalip (Alp)ning Siyaqigha kiriwilip rol oynighan.

        Xitay Gomindangi (Milliyetçi Çin) ning Isabekke Bergen Mensepliri qaysilar?

        xitaygha xizmet qilghan kona beglrning ewladi bolghan Yusupbegning oghli - Isabeg deslep xitayning Tashkent konsoloslxanisida ishleydu.
        Sherqi turkistanda musteqilliq, erkinlik pikir we qarshiliq koreshlerning ewj ilishi bilen xitay uni bu heriketlerge qarshi qollunush uchun Paytext Nenjinge apirip “Xelq Wekili” mesipige teyinleydu.
        Isabeg bu mensepning ihtiyaji tupeyli xitayning “Shinjang Zhung Goning ayrilmas bir qismi” shuarini teshwiq qilidu.

        1933-yili Kaşgar`da Şarki Türkistan Cumhuriyeti kurulushi bilen xitay Isabegni ottura-sherq Doletlirige iwetip bu Jumhuriyetke karşı, bu Jumhuriyetning Lideri bolghan Maxmut Muhitigha karşı Teshwiqat (propaganda) ishini qilidu.

        1944-yili Guljida Şarqi Türkistan Jumhuriyeti kurulushi bilen xitay Isabegni Ürümchige iwetip Gomindang Hokumetide Katipliq mensipige teyinleydu. sabeg bu mensepning ihtiyaji tupeyli yengi qurulghan Jumhuriyetke qarshi, bu Jumhuriyetning Lideri Exmetjan Qasimigha qarshi Xitay teshwiqatining yitekchilikini qilidu. Del bu seweptin Isabegni Turkistan musteqilchiliri “xitay kesh, birinji Nomurluq weten xaini”dep Atashqan. Menbe uchun towendikilerge qarang:
        “ Şarki Türkistan Meseleleri”, Yaş Türkistan, sayı&8211;106, 1938, s.5&8211;6; 4280&8211;4281);
        “ Bir İsimsiz Risalenin İç Yüzü “, Yaş Türkistan, sayı&8211;116&8211;117, 1939, s.50&8211;51, 4785&8211;4786).

        Isabeg xitaygha qilghan barliq siyasi paaliyetlirini xitayning ozige bergen barliq mensepliri bedilige jawap birish uchun qilghanliqini oz qelimi bilen yazghan kitawida ashkare halda mundaq iqrar qilghan:

        “her-qanche bolsimu Nahiye Hakimliqidin towen wezipe otimidim. Alla manga Hakimliqtinmu Yuquri Mertiwiler Nesip qildi. Kiyinki yillarda On Welayet, Seksen kaymakam (Nahiye) ni bashquridighan Mertiwige irishtim”. (Isa yusup Alptekin, 1985: 49 . Turkiye)

        Isa yusup xitayning Bergen mensiwini Allaning Bergen Lutfi-Himmiti dep chushendurup xitaygha bolghan cheksiz Minnetdarliqini Ipadiligen.

        Xitay eger musteqilliq uchun koresh qilghuchi uyghur xelqige qarshi qollunush uchun Isa begni mensepke teyinligen bolsa we bu mensepni Isa beg Allahning Bergen Himmiti dep qobul qilsa u halda Uning kimliki uchun “Satqun-Xain”din bashqa izahat yoq.

        Xitay sherqi Turkistanni 1755 yılından beri dayim bu Apak Hoca (1626&8211;1694), Isa Beg (1901&8211;1995) lar kebi Mensepperes Ghojilar, Satqunlar, Seyitler , Begler arqiliq idare qilip kelgen (Kurban, 1995: 40).

        Emdi Isabegni tiximu obdan tonutudighan bir weqeni sozlimekchimen:

        Istambulda, Isabegning bashchiliqidiki Uyghuristan Wexpi Turkche, Uyghurche we Ingilische - üch tilda“ Uyghuristan Awazi (Doğu Türkistan`ın Sesi )“ namliq Jornal choiqirip xitaygha qarshi idilogiye urushi bashlatmaqchi bolghan. Bu urushqa hesse qoshushum uchun Unvirsitediki wezipemni Istambuldiki bir unvirsititta dawamlashturush mumkinchilikini isabeg ozi ayda 100 dollar birishke wede qilip mini istambulgha teklip qildi.

        Bu xewer we teklipke mumnun bolghan idim. Miningdek bir Xitay dushmening bu heriketning sirtida qilishi mumkin emes-elbette.

        1985-yili Mayda resmiyetlirim tamamlinip Istambulgha kochup keldim. Aqsaraydiki Wexpige keldim we derhal Marmara Unvirsiti Edibiyat Fakultida wezipemni resmi bashlidim. Biraq uzun-otmey Xata qilghanliqimni bilip Pishman qildim.

        Isabegning her-dayim :”men bar, bu dawa bolidu. Men olgendin kiyin bu dawa yoqulidu”dep ozini her ishqa arilashturup dawani Putlashqa urunushi etraptikilerni Jirkinduretti. Weten dawasi uning qarishiche Musteqilliq mumkin bolmaydighan ish, Musteqilliq uchun kireklik Pidakarliq hajetsiz bolup, dawa peqet Nam qazinish, Jan biqishning wastisila idi.

        Uning xitaylar bilen Uyghurlarni selishturup:” biz az, ular kop, ularning Qurali bar, bizning yoq” – sheklidiki sozliridin shu nerse bilinidurki: U hich-bir zaman xitaygha qarshisigha chiqip baqqan, xitay dushmini bolup baqqan bir Insan emes. Uyghuristan heqqide xitaygha eng yaqidighan uning yuqarqi sozliridin bashqa soz tipilmisa kirek dep oylaymen.

        Eger Milli dawaning omri bir kişinin ömri bilen cheklinidighan bolsa u dawa olgen dawadur. Eger bir milli dawaning kuchi uning Heqliq ikenliki bilen emes, belki qural arqili olchinidighan bolsa bu dawa Olgen dawa bolidu.

        Shundaq, Isa yusupning kishini yirkinduridighan Xainliqliri mini biqturdi. Wexpidin oz Istegim bilen ayrildim we bir qitimmu yolap baqmidim.
        Bu arida Marmara Üniversitesidiki Resmi Wezipem ilip tashlinip Qoghlandim. Bolum bashliqi Mehmet Akalin we Dekan Hakkı Dursun Yıldız ikkisi birliship manga ”Yoqal” diyishti. 1988-yili Anqaragha- Hacettepe Üniversitesige qaytip kettim.

        bugunki Turkiyede Isabegning kona satqunluqlirigha oghli Erkin isa warisliq qilmaqta. Istambuldiki Uyghuristan wexpining bashliqi bolup teyinlengen.(kim teyinlidi melum emes)
        Isabegning oghli Ilghar Isa (alptekin) xitayning Uyghurlargha qarshi teshwiqatigha yiqindin yardem qilip :”Bizning Wexpimiz siyasetning sirtida” dep ilan qilghan.

        Ozini Uyghur dep hisaplaydighan her-kim bu Ilanning menasini bir chushunung! Ilghar nime dimekchi?

        Ilgar yalghuz emes - uning etrapida Erkin Ekrem, Erkin Emet, Alimcan İnayet qatarliq xitay Puligha baghlanghan Ademliri bar. Isabegchi dep sanilidighanlar Musteqilliq (BAĞIMSIZLIK ) sozidin Ejeldin qorqqandek qorqushudu.

        Emdi Tekrarlimaqchimen: Serqi Uyghuristanning Heqiqi Lideri Kim? yaki Liderliri Kimler?

        Serqi Uyghuristanning Musteqilliqi, Uyghurlarning Erkinliki uchun Jan Pida qilghan Buyuk Liderlirimiz Maxmut Muhiti ve Ahmetjan Qasimilardur. Ular ezeli we ebedi Dushmenimiz Xitay qarshisida Tarixi bedel otep “ Uyghuristan Jumhuriyiti” din ibaret meniwi mengguluk Miras qaldurup ketti. Bugun 2008-yili 4-Awghust “Qeshqer Weqesi”ni Yaratqan Abduraxman Azat ve Qurbanjan Xemit kebi Olmes Insanlirimiz bu Miras uchun Olumge Pisent qilmidi.

        Maxmut Muhiti (?-1945), Axmetcan Qasimi (1914&8211;1949), Abdurahman Azat (34 yaş) ve Kurbanjan Xemit (29 yaş) qatarliq buyuk Insanlirimizni yitishturgen bu Weten - Uyghuristan axiri bu Uluq insanlirimizning bizge Amanet qilghan Qutluq Urush yoli bilenla Xitaydin qutulghusi.

        Azatlık uchun urush digen Mana bu – bu hukumni Tarix chiqarghan. Tariximizni bileyli - u yeter. Qehriman Ejdatlirimining qimmitini bileyli, ularning Yoli bilen Algha Basayli.
        _______________

        Isabegning Kimliki we Tarixi heqqide eng etrapliq melumat menbeliri:

        * Isabegning ozi yazghan :“ Esir Doğu Türkistan İçin´´, İstanbul 1985.

        * Paris`ta 1929&8211;1939 yılları arasında yayınlanmış ``Yaş Türkistan´´ Jornili.

        * Uyghuristanliq Ataqliq Yazghuchi, Tarixcji Polat Kadirning: ``Ülke Tarihi´´ Ürümçi 1948.

        * İklil Kurbanning: ``Şarki Türkistan Cumhuriyeti´´ başlıklı master tezi, Ankara 1992.

        * İklil Kurbanning: ``Doğu Türkistan İçin Savaş´´ başlıklı Doktora tezi, Ankara 1995

        * İklil Kurban`ın yazdığı ``Gerçekler ve Yalanlar´´ Namliq Xatireliri, Ankara 2007

        İklil KURBAN

        Turkchidin Terjime Qilghuchi:
        ( Diplum Arxitektur S.Haji. MetMusa)

        [e-mail]
        Frankfurt Germany
        __________

        Turkche Menbe: http://www.turkmeclisi.org/?Sayfa=Go...at=40&Grs=1918
        ________

        Neqiller:

        http://london-uyghur-ansambil-munbir...ilati+Sozchisi

        http://london-uyghur-ansambil-munbir...td4024882.html

        http://uyghur-pen-center-forum.946963.n3.nabble.com
        http://www.pidaiy.biz/readpost.php?id=1059
        http://www.meshrep.com/wforum/viewtopic.php?t=15092
        http://www.meshrep.com/wforum/viewtopic.php?t=15091

        http://london-uyghur-ansambil-munbir...td2170027.html 

    نەقىل ئېلىش نەقىل ئېلىش

+ ئىنكاس يوللاش