Millet we Milletchilik Heqqide

[DUD Teshkilati Sozchisi]

Men bilen birge "yur kettuq"deydighan barmu?

Jumhuriyet arimizdiki xitaydinmu better satqun isa yusup...Ler"teripidin meghlup qilin'ghandin kiyin Roslar xitayni mejburlap, Uyghurlargha qurup bergen "shinjang Uyghur Awtonom Rayuni"mizning merkizi-Urumchining sehniside nimilerni anglawatimiz? Kimlerni koriwatimiz?.  Menbe (1)

 "Aylinip kettim", "Orulup kettim" - hazir urumchide Moda bolghan sozler oxshaydu. Baliliq chaghlirimizda qeshqerde: "Aylinp kitey", "Orulup kitey", "boyungdin orguley"deydighan'gepler kop idi.

Uyghurlar we bir chetellik xanim Uyghur xelqining mediniyet-seniti boyiche naxsha orunlawatidu. Ularni tamashabinlarning konglidikidek bahalighanlar, alqishlap aylinip kitiwatidu. Cheteldiki Uyghur tamashabinlarningmu kozliri nemliship, ozliri orulup kitiwatidu. Biraq men turghan yirimdin orulup chushidighan unche bek ajizlardin emesmen. Naxshilargha "etigenlik bazar"diki bomba awazliri "bas"bolup mas kelgensiri ore turup kitiwatimen! men bilen birge "yur kettuq"deydighan barmu?

    Meyli shiir bolsun,
    We yaki bayraq.
    Naxshichining sadasi,
    Uyghurni oyghatmaq.
    ______

Bireylen bu naxsha tallashi nomuri korup : dunyaning herqandaq yerige barmang, her-bir Millet oz Tilidin bashqa Til bilgenni yoghan bilip ketmeydu-dep gipini yaxshi bashlaptu. Uningdiki "Millet" we "Til" digen sozler manga naxshilardinmu yiqimliq tuyup aylinip kettim. Hushumgha kilip uning gipini men dawamlashturdum:

    * Chetel Tili heqqide

Axirqi dunya urushini qozghap yingilgendin kiyin, urushning xarabiliqliridin yuksek ilim we kuchluk pelsepege tayinip ore turghan yawropaning iqtisadi we siyasi kuchige ige dolet - girmaniyening sabiq pirizdiniti - 30 yil dolet xizmiti qilghan helmut josef michael kohl in'gilische ugenmigen iken. Bu dolet hazir mingdin artuq Uyghurni biqiwatidu.

Mining bu misalni kelturushum hergiz chet Til ugenme digenlikim emes. Uyghur dolitining pirizdinti bol - terjimaning yiningda bolsun - nime qilsen bashqa Tilni ugunup digenlikim.

Bu dolette "asasliq teshkilat" dep atalghan duq teshkilatining organ Tili xitayche. Bayanatliri xitayche. Sohbet xitayche. Tutqan yoli: " jung xa lenbang, Uyghurche terjimisi - xitay birliki".

Mining u misalni kelturushum, janabi alla unimisang unimay Uyghurgha zorlap bergen ana Tiling Uyghurchini bilmey turup, nime qilsen bashqa Tilni digenlikim. Bolupmu nime qilsen xitayche bilen erepchini digenlikim.

"Xenzuche ugen'gen Uyghurlar uchun jungguning derwazizisi daghdam ochuq"digen erkin sidiqlar jung godin derwazidin kirip hazirghiche chiqalmaywatidu- digenlikim.
    _______

    ** Millet heqqide

Bir Uyghur pen-tixnika sahiside yette iqlimning alimi bolup ketsimu, xitay paytextide yuz miliyunlighan xitay oqughuchilirigha rehberlik qilip ularning dimokratiyechi lideri bolup ketsimu, tenterbiyede dunya champiyuni bolup ketsimu-hichqachan , xitaylarning we u ejnebi doletlerning itibarigha ige bolmighan eksinche mazaq we xorluqqa uchrighan. Bu yalghuz oz Millitidin tan'ghan Uyghurlarningla emes - dunyadiki oz Millitidin tan'ghan her-qandaq asilarning aqiwitidur. Buningdiki tup sewep "dolet menpeti hemmidin ela" bolidighanliqi uchundur. Buni bir az yiship sozley:

Her-qaysi doletlerning dini olimaliri, siyasiyonliri, kapitalisliri, komunistliri, xilmi-xil idilogiyelerning liderliri, bdt, yawropa parlamentliri", "kechurum teshkilatliri" ... Aghzida shunche kuchap:, "sotsiyalizim","komunizim", "diniy qirindashlarbiz", "Milletler ara - intirnatsional- beynelmilel", "momin musulman ummetler biz", "kishilik hoquq", "Milletler'ittipaqliqi" digen bilen ularning emiliyette qiliwatqanlirining hemmisi peqet
Milletchiliktur. Milletchilik u- qanda, rohta bolup turidighan obiktip mawjudiyettur.Jornallirigh� � yizilghan maqale we resimlerdin "kechurum teshkilati"ning nimini kechuridighanliqini koreleysiz.

 Kishilik hoquq keng menadin ilip iytqanda insanning asasliq hoquq olchemliri bolsimu, u emiliyette shu kishi tewe bolghan irqning, kokning, Milletning hoquqida ozini ipade qilip, tapidu. Bir Milletning insani hoquqi qolida bolmighanda u qandaqmu oz hoquqini ayaq-asti qilghan tajawuzchi Millet bilen ittipaq bolalisun?!
    ______

    *** Milletchilik heqqide

Dunyadiki barliq loghatlarda menasi eng chushunushluk, iniq bolghan soz "Milletchilik" tur. Milletchilik - özi tewe bolghan Milletning menpetini qoghdash dimektur. Özi tewe bolghan Milletning menpetini qoghdash uchun bu Milletke ozi peyda bolup weten Tutqan tupraq we qurghan dolet kirek

Doliti yoq Uyghur alimlirini, ana Tili yoq orkesh "lider"ni, xitay ayallar walibol kamandisini terbiyelep dunyada chimpiyon qilghan malikni, we malikning oghli su uzush chimpiyuni muratni we bu tip sanaqsiz, talay Uyghurlarni ne u yat Millet, ne Uyghurlar etiwarlap baqti?

Xitaylargha mensup, chetelliklerge ait muzik-sen'et guruppilirida senet maharetlirini korsetken, yawropa naxshilirini her-qandaq bir yawropaliqtinmu yaxshi orunlighan bir Uyghur oz'irqigha yatmighan bolsa hichqachan
   
Uyghurlar teripidin alahide bek hormetke, etiwargha eriship baqmidi. Peqet xudagha shukriki Uyghurlardin tixi bugun'giche xitay muzikisi"erxu"ni xitaydinmu yaxshi chalidighan, xitay usuli "yanggar"ni xitaydinmu yaxshi oynaydighan Uyghur chiqmidi. Xitaydin Uyghurning hemme nersisini dorap baqidinlar chiqti. Epsuski shunche dorisimu oxshitalmidi
    ______

Chetellerdiki Uyghurlar ichide , chet Tilidin nechchini rawan sozliyeleydighan, naxshilarni qeyip ketmey yaxshi towliyalaydighan, duttardin tartip - gitarghiche yaxshi chalalaydighan Uyghurlar nahayiti kop. Bu gipingiz toghra. Ular 23 yildin biri shunche imkanlar turup teshkillense idi, hetta 5 yil terbiyelense idi, butun dunya Uyghurche naxsha eytidighan bolatti. Biraq ulargha dutar yaki gitar chalidighanlar emes "satar" chalidighan duq, rfa, uaa ning mesulliri yol qoymidi. Ana Tilimizda "satar"ning soz tomuri satmaq. "Satar"-satmaqtin kelgen. Men yene kelgen yirim-Uyghurgha qayttim.

Bumining dunya Uyghurlargha dos bolsun, Uyghurning Tilini ugensun, naxshisini eytsun, derdini teng tartsun digenlikim.

Moshu arzu-umuttin dunyagha kelgen(dud) ikkiming birinji yili qurulghan "dunya Uyghur dostliri teshkilati .

    DUD Teshkilati sozchisi
    [e-mail]
_______

Neqiller:

(1)- https://www.youtube.com/watch?v=XajJmlVXjXc 

http://www.meshrep.com/wforum/viewtopic.php?t=15092 
http://www.meshrep.com/wforum/viewtopic.php?t=15091 
http://www.umidtv.joomlafree.it/kita...-korsetme.html 
http://uyghur-pen-center-forum.946963.n3.nabble.com