Norwegiyede Tutulghan Uyghur Terror Gumandari Ustide Pikirim

[Elqut]

Norwegiyede Tutulghan Uyghur Terror Gumandari Ustide Pikirim

Bu meydanda bir nerse yazmighili heli bolghan, chunki ismini yushuriwelip adem tillaydighan qara qosaq "bulermenler"din jaq toyghan idim. Likin bugunki hewerni korip ziyalilarning ozlirining oylirini bashqilar bilen ortaq bolup turishning muhimlighini yenimu his qilip tuwendiki oylighanlirimni yazdim. Buni hemme ademning yahshi korip kitishini kutmeymen, eger shundaq bolghan bolsa yezishimning hajiti yoq bolar idi. Hemmimizning ohshimighan hayat musapisi bolghinidek ohshimighan koz qarashliri bolishi tebi. Likin mining koz qarishimni qobul qilalmighiningiz sizge meni tillash hoquqi bermeydu. Eger bu sozlirimge pikiringiz bolsa oz ismingiz bilen lilla otturgha chiqip deng. Qorqmang, mining on beshim yoq sizni bir nerse qiliwetidighan. Ikranning keynige mokiwelip kasildaydighan qorqunjaq namertlerning ishini qilmang.

Turdi
xxxxxxxxxxx

Bugun ishhanamdiki birsi Yahoo hewerlirining beshigha qoyulghan bu hewerni korip, “Turdi, bu sinning millitingdinkenghu?”digen idi nime dep chushendurishni bulmey tengirqap qaldim. Men hizmetdashlirimgha dawamliq “Biz musulman, emma biz Afghanistan, Saudi Arbistanliqlardek teqwadar emes, bizning mediniyitimizge extremism yat” dep Ammannisahan we Rebiye Qadirlarni misalgha elip turup chushendurettim. Likin bugun bu hewerni korip hizmetdeshim huddi manga yalghanchi dep yaman kozi bilen qarawatqandek his qildim. Uyghurni gherp elliridiki mutleq kop sandiki ademler bulmeydu, chunki adette kishiler mushundaq bir yaman hewer chiqmisa ozliri bilen munasiwiti bolmighan dunyaning u bulingida yashawatqan bir helqqe qiziqip ketmeydu. Indan mayiti shuki on ming adem yahshi bolup arisidin bir eski chiqsa hemme ademning koz eskige chushidu, qalghan 9999 ademge diqqet qilmaydu. Bu hewerning Uyghurlargha elip kilidighan selbi tesirini tesewwur qilish qiyin.

Bu hewerning rast-yalghanlighigha bezi qerindashlar guman bilen qarawatidu, likin men bu rast bolishi mumkin digen qarashta. Chunki men Norwegiyege eng burun barghan bir turkum Uyghurlarning (4 yaki 5 er) 1999-yili Pakistandin barghan dindar balilar ikenligidin hewerim bar. U waqitta Norweyde Uyghur bolmighachqa Ghuljida 8 yil Turghan Uyghurchini yahshi sozleydighan bir Norwegiyelik ulargha terjiman bolghan idi. U Uyghurlarning u kishige “sen digen kapir, sening oyingde su echishmu haram” dep qopal tekkenligini anglap bu ademler Pakistanda turup kallisi yuyulup ketken sawatsiz qalaq bir nimiler ohshaydu, normal Uyghur bolsa su ichkisi bolmisimu chandurmay bir chirayliq gepler bilen otkuzwiter idi dep oylap qalghan idim. Bu gumanlirim kiyinki chaghlarda Norwegiyedin UAA yaki DUQ ning paliyetlirige qatnishish uchun kelgen Norwegiyelik Uyghurlarning gepi arqiliq muayenleshturildi. Ularning aghizidin Norweyde Pakistan-Afghanistan yaki ottur sherqte turup kelgen qismen Uyghurlarning u yerlerning Uyghurlargha has bolmighan mediniyet we dinni koz qarashlirini qobul qilip ghelite insanlargha aylanghanlighini, Uyghurlargha, Uyghurlarning dawalirigha yeqin kelmeydighanlighini anglighan idim. Tehi bulturqi DUQ Washingtonda bolghan yighini jeryanidila Norweydin kelgen bireylen u ghelite dindar Uyghurlarning hokimetning bikar nenini yep dawamliq dinni extremist Erepler bilen arlishidu dep shikayet qilghan idi. Uni anglap biz Uyghurlar az ish korgen gudek, komli yerim heh, birsi azraq mihribanliq qilip beshini silap qoysa irip kitip quyrighini shipanglitip kishilerning aldam haltisigha sekrep chushidighangha teyyar turidighan mijezimiz bar, yaman niyetlik kishiler bu ballarning bu ajizlighini buliwelip paydilinip ketmigidi dep ensirep qalghanlighimni buldurginimde Normeydin kelgen u kishi Norweydiki nurghun bashqa Uyghurlarmu mushundaq endishide ikenligini, teshkilatlar Norweyning qanuni cheklimisi tupeyli ular ustidin amalsiz qalghanlighini tekitligen idi. Derweqe ensireshlirimiz orunsiz bolmighan iken. Norweyde yuz minglap bolmisimu on minglap Erep-Pakistanliqlar barlighi eniq, Uygur bolsa 500 ge ya yitidu ya yetmeydu. Shunche kop Erep-Pakistanliqlardin Al-Qaedagha adem chiqmay ikki-toktok Uyghurdin chiqishi tassadiliq emes. Janggaldiki bore huddi padining ichidiki eng ajiz qozining peyige chushup olja alghandek yaman niyetlik kishilermu rohi dunyasi eng sunuq asan aldighili bolidighan insanlarni burap tepip ozliri uchun ishlitidu. Ata-bowillirimiz “yawashni buzek qilmisang u dunyada sorighi bar” dep bikar eytmighanken. Kichikimde qosughum aghrisa chong anam ot kochurup “nenini yemmesningkige bar, paytimisini yogiyelmesningkige bar koch koch” deydighan. Chong bolap chushendimki dunyaning hemme yeride beghrez, nadan ademlerge hemme ademlerning yundisini chechip paydilanghusi kilidiken.

Nadan Uyghur meyli hittayda bolsun yaki chet’elde bolsun hemme yerde sessiq paytimidek putlushup Uyghurlarning eshigha topa selishtin bashqigha yarimaydiken. Hittaygha qurban bolghinimizni (victim) az dep emdi uzmizning ichidin chiqqan esebbilergimu qurban berimizmu? Men uzundin beri en-eniwi mediyitimizge yat bolghan dinni esebbiler (extremists) Hittayningla dushmini bolup qalmastin belki Uyghurlarningmu dushmini qarap dep keldim. Chunki ularning neziridiki “musulmanliq” olchimi boyiche dinni terbiye kormigen bizla emes belki bizning shanliq mediyitimizni yaratqan ata-bowillirimiz, Ammannisahan, Rizwangul we Rabiye Qadirlarmu musulman hisaplanmaydu. Eger Uyghur ayallar Afghanistan bilen Saudi Erbistandikidek erlerning quli hisawida yuzini yogep oydin chiqmay olturidighan bolsa mining bugun buyerde olturup bu maqalini yezishimmu mumkin emes idi. Mining dadam men tughulishtin burun olup ketken bolghachqa anam hem ana hem dada bolup etiz-eriqlarda erler bilen teng turup ishlep, koresh qilip meni qatargha qatti. Bizning mediyitimiz dinni esebbiliktin yiraq bolghach Uyghur ayalliri tarihtin beri mohim rol oynap kelgen hem bugunmu mohim rollarni oynawatidu. Ayallarning echki saqilini qoyiwelip qolidin hech ish kelmeydighan su esebbilerdin ming ustun ikenligi bultur 7-ayda Urumchide yene bir qetim namayen boldi. Ularni Uyghurlar bilen Hittayning ortaq dushmini disem bezilerning ghidiiqi kilishi mumkin, likin bu bir emliyet. Uyghurlarning menpeti uchun koresh qilimiz deydikenmiz uzimizni quruq shuarlar bilen ramkiliwalmay emili bolghinimiz yahshi. Hittayda Uyghurlarning normal dinni eqidisimu boghulghan, depsende qilinghan sewebidin az sandiki Uyghurlar arisida dinni esebbilik tarqilishi kozge korinipla turghan bir mumkinchilik. Dinni erkinlik we sozlesh erkinliki bolmighan helq ozining en’enwi adetliri boyiche dinni paliyet elip berishtin behriman bolalmighach ach qalghanda adem aldigha nime kelse pudimey aghzigha seliwergendek bashqa musulman elliridin kirgen ghelite tesirlerni qarisigha qobul qiliwerishi turghan gep.

Turk helqlirining, jumlidin Uyghurlarning dinni esebbiliktin yiraq bolishi bir tasaddibiliq emes. Men yeqindin beri Ottur Asiyaning tarihigha dair chet’ellikler yazghan bir qanche Englische kitaplarni oqup chiqtim. 8-esirdin 17-esirgiche bolghan ming yilgha yeqin waqitta Asiya-yawrupaning kop qisimi, Hindistan hetta Misir Mongoliye-Altay yaylaqlirida yashaydighan padichi milletliridin bolghan Turk-Mongullar teripdin soralghan iken. Tehi 16-esirdila Russiye, Polsha, Ukraniye qatarliq sherwi yawrupa ellirining Turkliship ketken Mongollar (Tatarlarning ejdadi) teripidin, Ottur we sherqi jenuptiki Balqan yerim arilini oz ichige alghan yawrupa ellirining we Ottur Sherqtiki Erep ziminlirining Osman Turkliri teripidin, Hindistan, Iran we Misirlarning Ottur asiyadin kelgen Turk qebililliri teripidin bashqurulghan iken. Bu kitaplarning yazghuchilliri Mongghol-Turklerning dunyani boliwelip bashquralishidiki asasliq qurali ularning chewendaz eskerlikidinla emes eng mohimi ularning dinni jehette keng qosaq bolghanlighi, nezer dairsini keng tutup Butta, Hindu, Musulman hem Hiristiyan dinlirigha teng yol bergenlidin dep qarighan. Hal buki dinni jehettiki bu yol qoyish siyasitini eng deslep bizning ejdatlirimiz bolghan qedimi Uyghurlar ijat qilghan iken, ulardin Chenggiz’han we basqa Turk qebililliri hetta hittayni 300 yil bashqurghan Manjularmu ugengen iken. Epsus, hittaylar wetinimizni munqeriz qilghandin beri Uyghurlarning bashqa dunya bilen bolghan alaqisinila emes belki uzining otmishi, tarihi we mediyitige bolghan alaqisinimu kisip qoydi. Uyghurlar ozlirining tarihini, kim bolghanlighi uginishtin mehrum qilindi. Bu seweplik Uyghurlar uzining ajizlighidin bashqa yerini korelmeydighan, oz-ozige bolghan ishenchisini yoqatqan bir milletke aylandi. Netijide bugun korup turghunimizdek bir qisim Uyghurlar chet’elge chiqip birinji bolup uchrighan saqili bar Ottur Sherqliqning keynidin musulmanliqni uginimen dep kitip qelip ejdatlirimizning ming yilliq en-enisini untup kitidighan ehwallar yuz beriwatidu. Bu halimizni korip tehi yeqindila shu Erep, Pakistanliq, Afghan-Iranliqlarni bashqurup otken ata-bowillirimizning rohi qozghulup yatqan gorida yumulap yurgendu.

Hittayda helqimiz dinni erkinligidin behriman qiliniwatqan shara’itta dinni esebbiler ustidin gep qilishqa aghzi barmaslighi eniq, likin erkin dunyada yashawatqanlirimiz bundaq nan uzatqan qolni chishleydighan insanlighini yoqatqan mehluqlarning qayta adem qatarigha qaytip kelishige yardem berishimiz, eger yene bulgini qilsa qolimizdin kelgen charilarni qilip arimizdin yeklishimiz, ularning Gherp ellirige kelip yerlishige yardem bermesligimiz kirek. Esebbiler kozi ochuq qarighular. Bir-ikkisila aldinqi on neche yildin beri gherp elliridiki Uyghurlar shunche teste qolghan kelturgen netijillirini yoqqa chiqiralaydu. Bundaq disem gherplikler hemme Uyghurni bir tayaqata heydimeydu diyishingiz munkin, buni obdan bulimen, Gherpliklerni mendin yahshi chushinidighan Uyghurlar anche kop emes. Gherp elliri hem kop sandiki helq gunasiz Uyghurlarni ular bilen bir tayaqata heydimeydu, likin heydaydighanlarmu az chiqmaydu. Erep, Pakistanliqlarning hemmisi terrorist emes, likin ulargha selbi kozi bilen qaraydighan chet’ellikler gerche aghzida kunde dep olturmisimu az emes. Insanning beri bir insanliqi bar, hemme ishta adil bolup kitelmeydu. Bu ishning Uyghurlargha ziyini nayiti kop. Eng az digende Guantanamodiki ballarning ishini tehimu tes qilidu. Bu diloni Norwey eniqlighili turghili bir yil boptu, belkim Norwey we bashqa Yawruppa ellirining hetta Amrikining Guantanamodiki Uyghurlarni almaslighida hittaydning besimila emes bu ishmu bir amil bolghan bolishi iktimaldin yiraq emes. Bundaq uchurlarni Gherp elliri oz-ara almashturup turidu. Eger u memliketler bu ballarning terrorchilargha chetilip qelip ozlirige ziyan urush iktimallighi 0.1% bolishi mumkin dep gumanlansimu alghisi kelmesligi tebi. Eger ularning ornida men bolsammu shundaq oylaymen. Ulargha yardem berish mejburyitim bolmisa nime dep uzemge hewp kilishi bolghan yolgha mangghudekmen?



http://uyghuramerican.org/forum/showthread.php?21546-Norwegiyede-Tutulghan-Uyghur-Terror-Gumandari-Ustide-Pikirim


**********************************************