Orkesh Dolet Neme Uchun Germaniyede?

[DUD Sozchisi]

Orkesh Dolet Neme Uchun Germaniyede?

Uyghurlarning Soyumluk Shairimizdin biri: "Engiliyede Uyghurche Bilidighan Birsi Bar dep Anglisam Londonghiche aldigha Payandaz Salimen" dep yazghan idi. Uyghurche bilmeydighan Orkeshni DUQ "rehberliri"Teywengeche aldigha berip Miyunxingha chaqirip kelgenliki her-yerde xewer qilinmaqta. Orkesh kim? bu heqte birer parche Ras gep qilghanlar az. Xitay Arilashqan Ishlargha Uyghurluqum Meningmu Xelila tutup qalidu. Bu maqleni onnechche yil burun Orkesh "xewerlir"chiqqanda ilan qilghan idim. Orkeshning DUQ Merkizi-Miyunxungha „Ziyareiti“ Uyghurluqumni yene tutquzuwetti. U maqalemni qayta ilan qildim.

“Her Insan Ozining kishilik hoqoqini tapqsun, Her Millet Özining wetinini tapsun“ – degen shuar Moda bolghan 90-yillarning bashlirini Eske Almay turup „Orkesh Dolet“ bilen „Ten enmen weqesi“ni Qandaq tonush asan bolmisa kerek.(1)

Sabiq Sowet ittipaqidiki Girmanlar Axiri Ana wetinige kochup kitishke bashlidi. 60 ming Uyghur Ottura Asiya doletlirige kochushke ulgirelmey qachti. Roslar Ottura Asiya doletliridin kochushke bashlidi. Xitaylar Teturisiche wetinige emes- Ottura Asiyadinmu halqip sherqi Yawropagha we Dunyagha qarap „Qachmaqta“, Orkesh Qozghighan Xitay Paytextidiki „4-iyul oqughuchilar Inqilawi“ Xitaylarning Dunyagha Kengeymichilik bilen Tarqilishigha yol achti. 30 yildin biri xitayda ne „Dimokratiye“ ne „Inqilap“ bolup baqti?.

Xitay Orkesh qatarliq yuzlerche „inqilapchi xitaylar“ni Amerika Vizisi bilen Bijingdinsaq-salamet „Otkuziwetti“. Hoseyin Jelilni Kanada Pasporti bilen Tashkendin Otkuziwaldi. Yuzminglarche Xitay bu „Inqilap“ bahanisi bilen „Siyasi panaliq“tilep Chetellerge yerleshti. Miliyunlarche xitay „Siyasi panaliq“ tilesh uchun Dunyagha taraldi. Orkeshning eng asasi Roli bula emes.
________.

1992-yili Qattiq soghuq bir qish kuni idi. Moskiwadiki Girmaniye Elchixanisi aldida Girmanlar wetinige qaytishqa wiza testiqlitish uchun uzun ochirette. Men Germaniyediki bir xelqara Teshkilatning Resmi Teklip xetini tutup ularning arisida ochirette idim. Aldimda Girmanche sozliyelmeydighan bir „Ros German“gha Elchixane xadimi Girmanche sozlep chushendurelmey Rosche :" sizge Nime Kirek bilelemidim, Miyiplarning ishini bijiridighan U terepte" dep Sol terepni korsutup Qattiq tekken idi. Bu gep Mende chungqur qaldi.

“Ten'enmin weqesi“ni qozghighan Orkesh „5000 yilliq Tarix“ta tunji qitim Xitaylargha Erkinlik Ügetti. Xitay ziyaliliri we oqughuchiliring Erkinlik (Dimokratiye) telep qilish isyani butun xitay sheherlirini qaplap ketti. Bu isyanni qozghighan, kushkurtqan Qumandan - Bashlamchi Xitay emes bir Yat Millettin chiqqan Uyghur - Orkesh Dolet idi. U bu hali bilen xitaylarnig Tunji Erkinlik Ilahi- Dahisi-Lideri Bolushi kjirek idi. Epsus undaq bolmidi. Ishning Beshidila Chataq barliqini, Xitayning Uyghurlargha qarshi Zor bir Oyun Oynawatqnliqini Sezgen we Guulghula qilishqan idi.


U Xitay Ichige sengip erip tugigenlikini "xitay (Junggo)xelqining Erkinliki -Dimokratiyesi uchun koresh qilidighan Yolni talliwalghan"liqi bilen Ten enmende korsetti. Bu Oyunning Ashkare qilinishi idi. bu „Chin Turkistan“, „ Xitay fidratsiyoni(Xitay birliki)“din Ibaret Kona Yolning yengi Bashlinishi idi.

Pewquladde meqsetler yoshrurulghan bu Oyunda tepsili ehwallar bizge namelum bolsimu, Ana Til Chushenjisining Turtkiside Xitayche oqughan –Ana Tilida Ottura mektep Literaturidin Mehrum bolghan Orkesh Bash Rolgha Tallanghanliqini His qilalaymiz. Bu “Yol “ Xitay Tarixidiki Ozgermes “Yol”.Bu yolni Erkin isa we Rabiyelermu talliwalqghanliqini ilan qildi. .

xitay paytextide Tanka astida nechcheming xitay oqughuchiliri bir qarangghu kichide oz Irqliri teripidin yenchilip olturuldi. Ichinishliq idi. Buninggha sewepchi dep korsutulgen Xitay emes belki Paytextte xitaylarni „kushkurtqan“ Yat Millet Orkesh dolet bolup chiqti. Xitaylar Orkeshni aridin siqip chiqirip Teywenge yerleshturup qoydi.

5000 yildin biri Xitayni insaniyet mediniyiti-Erkinlik(Dimokratiy)ge bashlaydighan birmu Xitay chiqmdi. Yat Millet Orkesh meydangha ittirilip Bir yim mIlyart xitaygha bashlamchi bolup qaldi. Xitay oqughuchilar basturup olturulgendin kiyin Xitaylar intiqamini Yat Millet Uyghurdin Elishqa kushkurtuldi. „Ten En min Weqesi“de Uyghur Orkeshke Awaz qoshqan Xitay Xelqi Bugun Xitay sheherliride Uyghurlarni KOrgen yeride olturushke bashlidi. Xitayning bu yerde nime hilisi bar-ta hazirghiche Dunyaning bilelmeywatqanliqi DUQ ning bilelmeywatqan bolsimu keldi.

eqlimizge kelginimizdin biri Uyghurlar xitay tapini astida kiche-kunduz dimey dessilip, olup keldi. Olmigenlirimiz herkun olup , herkun tirilip yuruymiz. "Orkesh xitayning ishigha ariliship bijingda chang chiqiriwatidu. Axirida Bu ishtin nime chiqar?... Digenler" xatiremdin kechken idi. Der-gumanimda asaslirim bar idi. 80-Yillarning axirighiche xitayning chong sheherliridimu Uyghurlarni bilmeydighan pirofisor we Ziyali xitaylar kop idi. Sheher ahalisining mutleq kop sanliqi bilmeyti, nahiye we yizilargha gep toghra kelm,eydu. Emma Uyghurlardin nhazir Xitayning Paytextidin eng kichik taghliq rayunlirighiche birip Partizanliq urush qiliwatqan yuz minglarche Uyghur barliqini azla adem bilidu.
_____

Miliyardtin artuq xitay arisidin dimokratiye bashlamchisi chiqmay, Orkesh chiqti. Bu hich normal ish emes idi... "Normal emes" Uyghurchida "xata" digen bolidu. Uning otturigha qandaq chiqip qalghanliqidin qeti-nezer u Uyghurlarni Xitaylarning hemmisige digidek tonutiwetti. Epsuski Orkesh Uyghurlarni xitaylargha butunley xata tonutti. Uyghurlarni yingi tonuwatqan chetelliklergimu butunley xata tonutush bilen ish bashlandi.

Sehnige chiqqan Xitay Tilliq Bayanatchilargha qarap Dunya Uyghurlarni Ana tili yoq, gep-sozi, teqqi-turqi, oy-pikri xitaydin qilche perq qilmaydighan, xitayliship bolghan, Millet Salahiyitini yoqatqanlar iken dep qaldi.

Uyghurlarning Heq-Hoquqlirini „biz jung go xelqining Dimokratiyesi(Erkinliki) uchun koresh qilidighan Yolni TalliwalDUQ“ deguchilerning roli mana moshu.

Xitay dimokratiyesi uchun Koresh qelip Dunyagha tonulghan Orkesh Uyghurlarni Xitay ailisining bir ayrilmas Ezasi qilip qoydi. Uyghurlar uchun bu tonutush tanka astida qalghan xitaylardinmu zor yoqutush boldi. Bugun oz wetinimizde xitay Tankiliri Aldidiki Puti Ajiz Ana we - qizlirimizgha qilin'ghan wehshi qirghinchiliqqa qarap herkimning "Orkeshchi"lerge deydighan bir Gipi bardur dep oylaymen.

Bu yerde bir Xitay Oyuni bar –u nime? Orkeshke Xitay Viza bermey bir nechche yil „Saqlatti“. Dunya we uyghurlarning diqqitini Vizigha Jelp qildi. Bu xuddi Rabiye qadirni turmigha soliwilip „qtuldurimiz“bilen Diqqetni bir Sawatsiz Ayalgha Jelp qildurghandekla ish. Uyghurlar Ayal bolsila, Turmigha kirgen bolsila Asan Hayjanlinidighan Millet. Viza berish Tiz bop ketse Guman astida Qalidu, asta bop qalsa Tuman astida qalidu. Aldi bilen Layni yushtup andin qelipqa selish kerek-xitay Oyuni del bu yerde.

Bugun www.uyghuramerican.org , www.wetinim.org , RFA larning sehipiliri Uyghurlarni yipritidighan, umitsilikke uchritidighan Xitayning siyasi-piropagandiliri, xitay muweppiyetliri, tehditliri, aldamchiliqliri - xitayche maqalilar bilen tolup ketti.
Uni Uyghurlar oquyalmaydu.ulargha qarshi Uyghurlarning reddiye birishi, baha birishi, obzor ilan qilishi cheklen'gen. Herqandaq xitaygha torlarda yol bar, Uyghurgha yoq.Tilimiz moshundaq qilip miyiplarning, xitaylarning chachi-pachi dep kaldir-kuldur qilidighan meydanigha aylinip ketti. DUQ ning tili xitayche. Bayanati xitayche. „sohbet“liri xitayche. Uyghurlar bundaq tonutush Orkeshtinmu iship shushti. Qini u Ana tilimizgha sahip Chiqidighanlar?

2 Ming yildin biri dunyagha qarita kingeymichi-tajawuz qara niyitidin yanmighan, dolet ichide dimokratiyeni ayaq-asti qilip, mustebit zalimliq qilip kiliwatqan Xitayning paytexti Orkesh kushkurtqan xitay isyanchiliri teripidin ishghal qilindi. Butun xitay ziyaliliri uninggha mayilliqini ipadilidi. Hokumetke qarshi Memliket miqyasidiki dolqunni peseytish uchun miyip Uyghur Orkesh (miyiplik heqqidiki izahat axirida) bilen sozlushushke mejbur bolghan xitay doliti reisi tiliwiziye arqiliq ilip Birilghan terjimansiz xitayche munaziride Orkeshke yingildi. We minglighan xitay oqughuchiliri tanka astida mijip olturuldi. Orkesh amirikigha qichip chiqti. Xitay padishaliridin Dimokratiye telep qilghan xitay ziyalilirining isyani 3 ming yilliq xitay tarixidin biriqi delil-ispatqa ige tunji qitimliq keshpiyat bolop hisaplinidu.

Emma keshpiyatchi bir miyip Uyghur bolup chiqti. Eger u saq bir Uyghur bolghan bolsa idi, hergizmu "junggo-xitay xelqining dimokratiyesi uchun koresh Qilidighan u yol"ni talliwalmighan bolatti. Buni diyishimdiki sewep: Orkeshning aqiwitini eslitish, we bu yolning xitaygha qarap mingilghan, Uyghurlarni xitay Dimokratiyesi uchun seperwer qilip "koresh qaynimi"da tunjuqturup yoqitidighan yol ikenlikini ashkarilashtur. Orkeshtin kiyin yene onnechche yil otup tixiche bu yolda Uyghurlarni mangduruwatqanlar bilen biz hich ish bolmighandek bille yep-ichip otiwatimiz. Bu yolda mingiwatimiz.

Orkeshning bu yolda peyda bolup qilishining obiktiw sewepliri, buyolni tallishidiki, bu yolgha kirip qilishidiki arqa korunushni yorutup baqqan yazmilarni oquyalmidim. Emma bu weqening Uyghurlargha bolghan selbi tesirini intayin kuchluq dep qarash kirek.Bu yol "chin turkistan, jungxa lenbang, chin fidratsiyuni, xitay birliki" qatarliq yollardin hich perqlenmeydu. Bu yol Uyghurlarni horluk, azatliqtin waz kechturup halak qilidighan yoldur. Bu yollargha Uyghurlarni soliwalghan DUQ teshkilati uyollarning hemmisining baridighan yirini bir yerge yighip 5-yul qirghinchiliqi harpisi italiyede butun dunyagha: "Uyghurlar musteqilliq telep qilmaydu, awtonumiye Bolsa yitidu"dep ilan qilghan idi. Bu yolning tiximu tiz xitaygha singip kitidighan yol ikenliki, Uyghurlarning atalmish wekili DUQ ning bu Ilani qirghinchiliqni xitayning ichki ishigha aylandurup bergenliki sheksiz. Jenwening aldida achliq ilan qilsaqmu bizge paydiliq hichqandaq qarar Chiqmighanliqidiki sewep, natoning arilashmighanliqidiki sewep bu ilanning kasapitidur.

Tuz kongul, xushchaqchaq, mert, hichnersidin ghimimiz yoq, hichnersidin guman qilmaydighan sadde xeqbiz. Eger dunyada xitay bolmighan bolsa bu Xaraktirlirimizning yaxshiliqida shek yoq idi. Emma bu nijis bar iken xitay arilashqan ishtin, xitay qini arilashqanlardin guman qilishimiz, hezer eylishimiz butunley zorur.

Xitaylar oz armiyesi bilen birliship 5-iyulda qirghinchiliq qilghanni korgendin kiyin guman qilishni nahayiti kichikip ugen'genlikimizni sezDUQ. Bishimizning balasi nime ikenlikini emdila Biliwatimiz. - Hiliqi ishta xitayning qoli bar digende "guman imanni qachuridu" digen xitaydin bolghan temsilchi mollamni emdi eske alDUQ , kim idi u?.

tarixta birinji qitim "parij inqilawining 200 yilliqi" munasiwiti bilen otkuzulgen xelqara bayramda linta kisish sheripige irishken miyip Uyghur. Busherep u yili butun dunyada atiqi chiqqan hichkimge birilmidi. Jahan pirizdintliri qatnashqan parij dimokratiye iqilawini xatirlesh murasimida linta 200 Yildin kiyin xitaylarning dimokratiyesini bijingda tanka astigha tashlap bergen Orkesh teripidin kisildi.

Uning qazan'ghan shu yillardiki xelqara inawitidin paydilinilsa Uyghurlarning xitay mustemlikisidin qutulup azatliqini qolgha ilishi uchun imkanlar yaratqan Bolatti. U miyip bolmighan bolsa, uni tartip alalighan bolsaq bugun Uyghuristan paytexti korla derya yaqisigha konsulxanilar ichilghan, 200 nechche dolet Arisida hawa yoli ichilghan, Uyghurlarmu qirghizlar, qazaqlar, uzbeklerge oxshash bir qanche qitim dolet bayrimi otkuzup bolghan bolatti.

miyip Orkeshlerningmu chetelde Uyghur musteqilliq dawasigha tiyilip kitishidin ensirigen xitay we xitayperesler kop ensirep, herej tartishqan idi. Bu tima ustide hichkim ighiz achmidi. Uning qichip chiqishi bilen teng chapliship, Uni kontirol qilghan, uninggha junggo dimokratiyesining teywen "yolini" korsitip turiwalghan, alaqe ornutup bashqilargha Orkeshni bermigenmu ozini" 40 yilliq owchi we jalap" dep ilan qilghan satqun erkin eysa idi. Uning Orkeshke oxshash yuzlerche Uyghurgha mana shundaq "ige chiqqan"liqi heqqide pakitlar kop. Bu uning ana jemet burchi. Aldan'ghan, konglidiki sirlarni uninggha tokup pishayman'gha qalghan Uyghurlar kop. Uninggha garmunik halda mas kelgenliri bolsa uning saxte terjime halini, saxte kino, sinariyelirini yizip-korsitidighan Yalaqchi lalmilirigha aylandi. Bu heqte Orkeshning bayanliri qimmetke erziydu. U - bu: ademning Uyghurlarning azatliqi bilen hich alaqisi yoq -digen idi.

Orkesh qichip chiqip nahayiti tizlikte sisitilishqa bashlidi. Uninggha xitayche gizitler, xitayperes Uyghurlar haqaret, tohmetler chaplashqa bashlidi. Pekindiki tanka astidin qichip qutulghan atalmish xitay dimokratlirining metbuatlirida :" yat millettin junggogha rehber chiqishi - junggo Xelqining ghoruri, dolet menpeti we milli menpetige xilap... Orkeshning yatiqidin xitay qizliri uzulmeydu, uni qildi, buni qilmidi.... " Digenler yizilip ayiqi tugimidi. Bugun xitaylarning uni qaysi derijide pes korup nimilerni dep yurgenliki hemmige ayan.Xitay uchun Dimokratiye chushi koridighan Uyghurlarning "meniwi anisi" Orkeshning aqiwitidinmu better kun'ge qalghanliqi Uyghurlar uchun buyuk birsawaq!

Tanka astidiki intiqam aylinip kilip “xitay dimokratiyesi uchun koresh qilidighan yolni talliwaldim" dep jinini ayimighan "yat millet” Orkeshtin ilindi. Orkeshmu tanka basmisun dep qachqan idi. Yene bolmidi. Tanka astidin qachqanlirimu uni arigha almidi. Tohmetler bilen Sisitishqa, tankining intiqamini ilishqa bashlidi. Milli intiqamdin bashqisi "yeng ichide sun'ghan qol"gha tewe ishlardur. Orkeshke ige chiqqanlar Axiri teywenning yolini korsetti. Bu noqtidin qarighanda arimizdiki "xitay dimokratchiliri" we "xitay erkinliki -dimokratiyesi" chushini Koridighanlar Uyghurluqtin chiqqan, kimliksiz, xitaydinmuxewplik dushmenlirimizdur.

Miyip Orkesh weqesi:

Tughma yaki kisellik, balayi-qazalardin tughulghan ajizliqliqlirimiz miyip sanilidu. Miyip we ajizlar herzaman insani yardem we Shepqetke sazawer. Orkesh bolsa UyghurAna tilini Bilmigenliki uchun Miyip sanilidu. U Uyghurche sozliyelmeydu, yazalmaydu, Oquyalmaydu, angliyalmaydu. Bizdiki bu Xil miyiplik, Honnaqliqliqlar kiselliktin yaki Ata-anidin qalghan Miras emes. Qulluq tuzumdining mehsulati. Uyghur Ata-Anilarning Perzrmtlirini Kichiklikidinla xitay Yeslisige, balilar baghchisigha, xitayche ottura mekteplerge bergenlikining aqiwiti.

Qziqarliq bundaqlar DUQnuing Sehnisini bir aldi. Palani Milletning tilini bir yilda Chiqardim digenler 10 yildin biri Ana tilini chiqiralmisa, bu ularning ozini-ozi Uyghurluqtin chiqarghanliqidur. Ularning DUQ da nime Ishi bar?- Dep qalmang. Ularning ishi kop. "Uyghurlar musteqilliq telep qilmaymiz" dep bayanat ilan qiliwatqan chak-chikidin dez ketken xitaypereslerning uwisi DUQ gha del moshundaq Miyiplar zorur bolup keldi. Ular DUQ namidin xitayche bayanat ilan qilishi, teshkilatlarning xitay bilen moshu til wastisida “qizghin sohbetler” Ilip birishi kirek. 90 % Uyghurning kozige qarangghu janggal korinidighan Xitayche xet bilen maqale yizip Dunyagha "Uyghurlarning tili-Yiziqi Yoq, xitaylashqan millet biz" digen tUyghu birishi kirek. Xitayche yizilghan satqun kilishimlerge Estoniyede, Istambul Dernekte Kimler qol qoyup bergenliklirini korDUQ.

Tili ajiz miyiplirimiz choqum ana tili- Uyghurchini yat bir tilni ugen'gendek ugenmise yep-ichip, uxliyalishi mumkin. Emma Uyghur azatliq Korishi ichide chachi-pachi bilen, buzuq Uyghurchisi bilen xelqara sehnide Uyghurlarning wekilliki biz- deydighan yerdin Uzaqta turushliri kirek. Satqunluq bilen wetinimizdiki ishghalchi xitaylargha “saylam hoqoqi bar-digen Alim seytop, xitay birlikide yashaymiz Digen - bayanatchi Dilshat, Elshatlar DUQ ning Adirisini Urumchidin kozini tingip qoysa udul tipip kelgenler arisida. Bu nemini bilduridu?

Uyghurluqqa qaytip Dunyani Uyghurche korush, Uyghurche yezip- oqush, Uyghurche Chushunush bu miyipliktin qutulushning charisi.
Ana Tilinigha Sahip chiqqan soyumluk Uyghurlurimizgha Salamlar, Hurmetler! Anatilimizning Guzellikini, Hozurini, uluqluqini, ezizlikini bileligen Qerindashlirimizgha Hurmetler! Uyghurlarning Soyumluk Shairimizdin biri: "Engiliyede Uyghurche Bilidighan Birsi Bar dep Anglisam Londonghiche aldigha Payandaz Salimen" dep yazghan idi. Uyghurche bilmeydighan Orkeshni DUQ "rehberliri"Teywengeche aldigha berip Miyunxingha chaqirip kelgenliki her-yerde xewer qiliniwatidu. Uyghur Ana Tili Dolet Tilimizdur.

DUQ ning tilichu? Uning tili dushminmiz xitayning tili. DUQ ning tili xitayni maxtap-yalaydighan tildur. Xitay tilida bayanat ilan qilidighan, Bayanatini Uyghurche terjime qilipmu qoymaydighan tildur.

Bugun www.Uyghuramerican.org , www.wetinim.org , RFA larning sehipiliri Uyghurlarni yipritidighan, umitsilikke uchritidighan Xitayning siyasi-piropagandiliri, xitay muweppiyetliri, Siyasi Tehditliri, aldamchiliqliri bilen tolup ketti. Uni Uyghurlar oquyalmaydu.ulargha qarshi Uyghurlarning reddiye birishi, baha birishi, obzor ilan qilishi cheklen'gen. Herqandaq xitaygha torlarda yol bar, Uyghurgha yoq. Mana bu DUQ ning Ana Tili-Xitay Tili.

bularning noqtisi kimning qolida? - Noqta elbette cheklenmigen Xitaylarning we Xitaydinmu better Arimizdiki satqunlarning qolida. Yengi echilghan Erk-tv ning Ekrani Qapqara Xitay Chahngchile Muziki bilen Echilidu. Buni Gas bolmighan kichik balimu anglap Yerkinidu. Uyghurlar nime uchun cheklinidu? Xitaylar cheklenmeydu? Bu zadi nime uchun?

Jawap:- "Chin(Xitay) milliti intayin mediniyetlik we kuchluk..."-Bolghanliqi uchun.
Turkiyening-TRT Munbiride„Chin (Xitay)Milliti Intayin Mediniyetlik we Kuchluq… „degenlerni sozligen Munapiq DUQ ning qurghuchisi- hazirmu Emili Reisi Erkin Isa alptikindur. (Menbe: Bazghan on 8:34:02 9/8/2002) bu- “Uyghurlarning rohani Liderining oghli Erkin eysaning Turkiye tiliwiziye qanali TRT gha chiqip sozligenliridin peqet bir jumlesi.

DUD Teshkilat Reisi
S. Haji.MetMusa
(Diplum Arhitiktur)

[e-mail] www.Uyguria.com
[e-mail]
_______

Izahat:
(1)- “Xitay -"TIP"- Orkesh -DUQ- Erkin Isa“, „Yashisun Terjimanlar“ Namliq Maqalige baq.