Puqra qoygha emes ishekke oxshaydiken

[Aziz Isa Elkun]

Puqra qoygha emes ishekke oxshaydiken
         
Xoshnimiz her küni etigende kechte tek otighanda bir harwa otni élip qaytar idi. Bir küni ishik aldida olturghan idim, xoshnimiz harwisini haydap qaytip keldi, köriki buzulup kétiptiken, ishek ürküp zadila ötkili unumidi. Xoshnimiz chapanini sélip ishekning béshigha yapip közini etti- de yitledi, ishek héchqandaq qarishliq qilmayla köriktin ötip ketti. Bu dixanning eqlige apirin oqudum.
Armiyedin kesip almiship yézaliq hökümetke ishqa chüshkende pishqedemler eqil ögetip, dixan digen’ge yumshaq qol bolsang bolmaydu… dixan digen ishekke oxshaydu, urup turmusang mangmaydu- didi. Shu chaghda bir rehpiri kadirning yene kélip xelqqe wekillik qilidighan kadirning bu sözidin bedinlérim tikenliship ketken idi. Kiyin bildimki bu tereplerde yerni höddige Bergen bilen dixanning yerge nime térish, qandaq bashqurush, qandaq ishlesh erkinliki yoq iken.

Yuquridin türlik wezipeler chüshüp turidiken… nechche waqitta bir bahalap tekshürish bolup turudiken.. dixan’gha qattiq qol bolalmighanda bu wezipeler waqtida tügemeydiken… shunga dixanni ishektek bashquridiken, men dixan’gha qattiq bolalmay kentke bérishtin qorqtum, shunga yézidiki xelq eskerlérini meshiqqa salghach amanliq xizmetini ishlidim. Bir küni konirap epjiqi chiqip ketken harwagha ikki balisini sélip bir ayal yitip keldi. Men hökimetning ichige harwangizni élip kirsengiz bolmaydu, harwangizni derwaza tüwidin yiraqqaraq apirip qoyup özingiz kirsingiz bolidu didim, hem nime ish bilen kelgenlikini sorudum. U ayal öyide yeydighan ashliq tügigenlikini, bughdayléri piship qalghachqa azraq orup, ey qilip, yep turushni oylap bughdayini orughanliqini, kent sékirtarining siler birinchidin kiwezdiki ghoza qurutni yuqatmay turup bughdayliqqa kéliwapsiler, ikkinchidin téxi neq meydan yighini échilip resmi bughday orush toghruluq buyruq chüshmey turup bughday orupsiler dep érimni saqchixanigha solap qoydi. Balalérim nechche kündin buyan yeydighan nerse yoq künde örik yep ichi sürip ketti. Shunga talip shujini izdep kelgen- didi. Bundaq ishlar zadila ideyemdin ötmedi, shunga nahiyediki melum rehberge bir yilliq ish heqqimni sogha qilip melum idarege yötkilwaldim.

Bu idarege yéngi yötkilip kirgende bashliqim xéli obdan mamile qilar idi… nime boldikin bilmidim kiyin bashliq mini anche yaqturmaydighan bolup qaldi…bir küni yézigha xizmet tekshürip kétipétip, yol yaqqisidiki étizliqtiki kiwezlerni körsitip turup mendin: ghalip bir mo yerde nechche tüp kiwez bolidu?- dep soridi. Men uqmaymen dep jawap berdim. U mushunchilik ishnimu uqmusang sen zadi qandaq kadir dep kayipla ketti. Kiwezningbizning xizmetimiz bilen nime munasiweti bar? Dep oyludum men. Bir küni xizmet bilen ahaliler komititining ishxanisigha kirduq, qarisaq ahaliler komititining birnechche kadirléri soghaqta meshni chöridep olturup parangdashqili turuptu. Bizmu bérip olturduq, bashliq meshni körsitip turup: ghalip mushu mesh nechche puldu?- didi. Men belkim 150 koy etirapida barmukin didim. Chünki bundaq meshtin birni burun sétipalghan idim. Bashliq: shunchilik turmush sawadingmu yoq, mushu meshni shunchelik pulgha béremda, sen ye ot yemsen, bu az digendimu 450 koyda bar-dep kayipla ketti. Bu qétim qorsuqum bek köpti. Qaytidighan waqitta shu ishxanidikilerdin sorap baqsam ular 180 koygha alghanliqini didi. Uning üstige bu meshning bizning xizmetimiz bilen nime munasiweti? ishxanigha qaytip barghandin kiyin bashliq bilen soqushup qaldim. U shundin kiyin mining her bir ishimdin putuq chiqiripla turudighan bodi.

Sürishtürip körsem her yili chaghanda uning üyige petilep barmighanlar we her qétimliq bayramlarda uni méhman qilmighanlar hem ichki ölkilerge yilda nechche qétim öginish sayahitige barghanda yolluq tutmighanlargha shundaq mamile qilidiken. On yilliq qerz bilen öy sétipalghan tursam, her ayda mashimni qerzge tutup béridighan tursam qaysi pulgha uninggha sogha salam alimen we yolluq tutumen hem qaytip kelgende öginish sayahetide charchap kettile, harmighayla dep dastixan sélip chay tutumen.

Kiyin daim béshim aghriydighan bolup qaldi, tekshürtsem héli u kisel deydu, héli bu kisel deydu. Uzun dawalandim, héch ünim bermidi… shundaq yürgen künlerde nahiymizge bir mutixessis kisel körgili keptu. Uninggha körinsem u siz dawalashqa tigishlik hemme yéringizni dewalitipsiz, perq qilmaptu, emdi bir rohi kisellikler bölimige tekshürtip köring didi. Buni anglap nahayti achchiqim keldi, u doxtur achchiqlimang siz yenila körinip béqing- didi. Shundaq qilip rohi kisellikler doxturxanisigha bérip tekshürtim, ular ten xarektirlik pisxikaliq tosalghu we xamushluq késeli dep diyaginoz qoydi. Yene sarang bolup qalmay dep ensirep 40 yéshimda demélishqa chiqipaldim. Künde kempüterning aldida jahanni sayahet qilip olturup kün ötkizimen.

Emdi olturup xiyal qilsam axparat erkinliki yoq, erkin saylam élip bérilmaydighan yépiq jemiyette puqralar shu közi etilgen ishekke oxshaydiken… ishekni yitiligen kishi aqilraq bolup daghdam yolgha bashlisighu qéni, ishek japa tartmughidek… nawada bashlighan yoli barsa-kelmes yol bolup qalsa qandaq qilghuluq?....