Qeshqerde uyghurlarning intérnét erkinlikini cheklesh uqturushi

[Oghuz]

D u q, xitayning qeshqerde uyghurlarning intérnét erkinlikini cheklesh uqturushini eyiblidi

Muxbirimiz mihriban
2010-05-05

Yéqinda qeshqer wilayiti teweside, qeshqer wilayetlik jamaet xewpsizlik idarisi, teptish idarisi hem ottura xelq sot mehkimisi birleshme uqturush chiqirip, wilayet tewesidiki intérnét paaliyetlirige cheklime qoyghan, shundaqla xilapliq qilghuchilargha qarita qollinilidighan jazalash tedbirlirinimu élan qilghan.
 
AFP Photo

4 - Awghust künidiki hujumda öltürülgen 16 xitay qoralliq saqchi xadimlirining matem murasimgha qatnishiwatqan uyghurlarning yighilip turushqan we bir xitay saqchisining kishiler topini nazaret qilip turghan körünüshi. 2000 Gha yéqin uyghurlarmu matem murasimigha qatnashqan bolup, bir nechche kishiler AFP muxbirigha özlirining matemge buyruq bilen qatnishiwatqanliqini éytqan.

Bügün dunya uyghur qurultiyining bayanatchisi dilshat rishit ependi, radiomiz uyghur bölümining ziyaritini qobul qilip, xitay dairilirini, xitayning özining qanunighimu uyghun bolmighan yerlik siyaset we nizamlarni tüzüp, uyghurlarning pikir erkinlikini boghuwatqanliqini eyiblidi.

Dunya uyghur qurultiyining bayanatchisi dilshat réshitning bildürüshiche, bu uqturush qeshqer wilayetlik jamaet xewpsizlik idarisi, teptish idarisi hem ottura xelq sot mehkimisi qatarliq üch orun teripidin chiqirilghan birleshme uqturush bolup, uqturush qeshqer wilayet tewesidiki barliq idare -Organ, mektepler hetta yéza - Kent, ahaliler rayonlirighiche tarqitilghan.

Uqturushta töwendiki mezmunlarni intérnét hem téléfonlarda bashqilargha üchür yetküzgüchilerning qattiq jazalinidighanliqi körsitilip mundaq déyilgen:

"Mexsus tor betliri, tordiki chayxana qatarliq erkin söhbet munberliri, élxet alaqisi hem téléfon tékst uchurlirida, döletni parchilash mezmunidiki her qandaq edebiy eser, hékaye, roman, shéir, yumur, chaqchaqlarni yollighuchilar, yaki bashqa tor menbeliridin köchürüp tarqatquchilar, türlük simwol xaraktérliq resimlerni tor bétige qoyghuchilar, milletler ara öchmenlikni urghutushta qutratquluq rolini oynaydighan xewer, maqale, höjjetlik filim, kino, itot qatarliqlarni teshwiq qilghuchilar, hökümet teripidin qanunsiz dep qaralghan diniy eqidiler, diniy teblixlerni tarqatquchilar؛ partiye, hökümet organliri hem kadirlar üstidin ösek söz tarqitip, ulargha intérnétte hujum qilghuchilar, kishilerni qanunsiz namayishqa teshkillep jédel chiqarghuchilar, jungxua xelq jumhuriyitining dölet asasiy qanuni hem jungxua xelq jumhuriyitining dölet bixeterlik qanunidiki munasiwetlik belgilimilerge asasen qanuniy jazagha tartilidu."

Uqturushta yuqiriqi qilmishlar bilen shughullanghuchilargha bérilidighan jazalash tedbirlirimu élan qilinghan bolup, mezkur jazalash tedbirlirining döletning qanunigha asasen belgilengenliki hem wilayet teweside ijra qilinidighanliqi otturigha qoyulghan. Mesilen:
 
Jazalash tedbirining 1 - Maddisida, döletni parchilash meqsitidiki maqalilar we edebiy eserlerni, hökümet tüzgen tarix kitablargha zit mezmundiki pakit burmilanghan tarixi eserlerni tor betliride élan qilghuchilargha ؛ döletni parchilaydighan mezmundiki tor betlirining yaki junggo hökümitige qarshi teshwiqat organlirining tor ulinishini bergenlerge, hökümetke qarshi naraziliq namayishliri teshkilligüchilerge, tor arqiliq hökümet organliri yaki hökümet emeldarliri üstidin ösek söz tarqatquchilargha dölet qanunining 103 - Maddisidiki belgilimiler boyiche 5 yildin yuqiri, 15 yildin töwen qamaq jazasi bérilidighanliqi bayan qilinghan.

Jazalash tedbirining 2 - Maddisida, intérnét arqiliq qanunsiz diniy kitablarni tarqatquchilar, diniy teblix usuli arqiliq, ösek söz tarqitip, milletler ittipaqliqini buzghuchilar, milletler arisigha öchmenlik uruqlirini chachquchilargha, jinayi ishlar qanunining 249 - Maddisidiki belgilimiler boyiche, 3 yildin töwen, qilmishi éghir bolghanlargha 10 yildin töwen qamaq jazasi bérilidighanliqi élan qilinghan.

Jazalash tedbirining 3 - Maddisida " intérnét arqiliq qanunsiz diniy teshkilatlarni teshkilligüchiler, qanunsiz diniy teshkilat ademliri bilen alaqilashquchilar we dölet qanunini buzghuchilar jinayi ishlar qanunining 300 - Maddisi boyiche qanunsiz diniy paaliyetler bilen shughullanghuchi süpitide 3 yildin yuqiri qamaq jazasigha höküm qilinidu, qilmishi éghir bolghanlargha 7 yildin yuqiri, 15 yildin töwen qamaq jazasi bérilidu." Dep belgilengen.

Jazalash tedbirining 4 - Maddisida, intérnét, qol téléfondiki tékist uchurliri arqiliq, térrorluq heriketlirini planlighuchilargha jinayi ishlar qanunining 295 - Maddisidiki belgilimiler boyiche, 5 yildin 15 yilghiche qamaq jazasi bérilidighanliqi, qilmishi éghir bolghanlargha muddetsiz qamaq jazasi yaki ölüm jazasi bérilidighanliqi körsitilgen.

Jazalash tedbirining 5 - Maddisida öz tor betliride yuqiriqidek mezmunlarning élan qilinishigha yol qoyghan tor bashqurghuchilirining qilmishining yéniklirige agahlandurush jazasi bérilip, tor betliri taqilidighanliqi, éghirlirigha qanun boyiche qanuniy jaza bérilidighanliqi bayan qilinghan.

Dunya uyghur qurultiyining bayanatchisi dilshat réshit ependining bildürüshiche, bu uqturushta belgilengen jaza tedbirliri peqet uyghurlarghila qaritilghan bolup, bu xitay hökümitining "5 - Iyul ürümchi weqesi"din kéyin uyghurlargha qaratqan uchur - Alaqe cheklimisining yene bir muhim ispati iken.

Dunya uyghur qurultiyining bayanatchisi dilshat réshitning bildürüshiche, hazir wilayet tewesidiki herqaysi nahiyilerde mushu uqturushtiki mezmunlar boyiche kadirlar kompyutéri bar kishilerni tizimgha éliwatqan bolup, pütün dunya uchur mezgilide turuwatqan mushundaq bir weziyettimu xitay dairiliri uyghurlargha qaratqan intérnét qamilini kücheytmekte iken.

Yuqiridiki awaz ulinishidin, bu heqtiki melumatimizning tepsilatini anglaysiler.
 
http://www.rfa.org/uyghur/xewerler/tepsili_xewer/qeshqerde-internet-cheklesh-05052010201706.html?encoding=latin