Qurban Weli Uyghurmu? I Qisim

[DUD Sozchisi]

قۇربان ۋەلى زادى كىم؟ بۇ سوئالغا 25 يىلدىن بىرى جاۋاپ بىرىدىغان چىقمىدى. ئەمما پەقىر قاتارلىق مىڭلارچە ئۇيغۇر مەزكۇر توربەتتەھاقارەت ۋە توھمەتكە ئۇچراپ كەلدى. قۇربان ۋەلى كىم؟-دەپ سورالغان ھامان ئىلىپ تاشلاندى.

قۇربان ۋەلى تەرىپىدىن رادەئوغا تولدۇرۇلغانلار، ئالاھىدە تەكلىپ قىلىنغان پەرھات ئالتىدەنبىر (مۇھەمىدى، م.سايرامى، يورۇڭقاشۇئائا،رفا،دۇق "سىدىقھاجى روزى قاتارلىق ئوبزورچىلار" ۋە قەلەم بىلەن ساتىدىغانلار ئوزىدىن باشقىلارنىڭ بۇ توربەتتە
يىزىشىغا روخسەت قىلمىدى. رادىئودا سوزلەشكە روخسەت بەرمىدى. خىتاي كونتىروللىقىدىكى دۇق، ئۇئائا، رادىئو... لاردا بۇ رەزىل قىلمىشلار ئومۇملاشتى.

نىمە ئۇچۇن؟
- چۇنكى زادىلا رادىئودا كام دىگەندە 4 خىتاي ۋە خىتاي قىنى ئارىلاشقان ئىككى كىشى بار. بۇنى بىلىدىغانمۇ تازا يوق. بىلىدىغىنىمىز
پەقەت ئەركىن ئەيسا، ئىلغار ئەيسا، ئەرسلان ئەيسا(ھەممىسىنىڭ خىتايچە ئىسىمى بار)لارنىڭ لەنجۇلۇق بىر خىتاي خوتۇن يۇخىنىم(پاتما
تەتەي)دىن تۇغۇلغانلىقى-خالاس!

ئۇلارنىڭ بىر يوشۇرۇن مەسلىھەتچىسى بار. ئۇنىڭ 20 يىلدىن بىرى مەتبۇئاتلاردا  ھىچ "گىپى يوق"- بىرلا جۇڭياڭغا يوللىغان "ماخمۇت قەشقىرى مازىرى دوكىلاتى"بار.ھەتتا بۇ دوكىلاتتا مىنىڭ ماخمۇت قەشقىرى تەتقىقاتىغا قوشقان ئىككى قىتىملىق "توھپەم"مۇ بار.

بۇ دوكىلات قانداق دوكىلات؟.
-"ماخمۇت قەشقىرىنىڭ مازىرى ئوپالدا" دىگەن دوكىلات.
ماخمۇت قەشقىرىنىڭ مازىرى راستىنلا ئوپالدا ... ؟
بۇنىمۇ تازا بىلىپ كىتىدىغان تارىخچى تىخى چىققىنى يوق!
دوكىلاتنىڭ ئاۋتورى - ساتقۇنلارنىڭ ئەتىۋالىق بۇ "ئەربابى" زادى كىم؟

- ئۇ رادىئودىكى بىردىن-بىر ساپ خىتاي ۋە مەخپى باشلىق "تارىخچى قۇربان ۋەلى".
ئۇنىڭ ئايالى قاراخىتاي، قىزى خىتاي - قۇربان ۋەلى تىگىدىن -  قارا خىتايدۇر.

چەرچەندە يەر سلاھاتىدا خىتايلارغا تەرجىمانلىق قىلغان" قۇربان ۋەلى" 8 ياشتا ئىكەن.
چەرچەنلىك "ۋەلى ئاكا" ۋە ئايالى تۇغماس. ھەر-ئىككىسى ئۇيغۇر بولۇپ، خىتايچىنى ئەسلا بىلمەيدۇ.
_____

سەككىز ياشلىق "تەرجىمان قۇربانجان"  خىتايچىنى كىمدىن ئۇگەنگەن؟
رادىئودىكى خىتاي قىنى ئارىلاشقاننىڭ بىرسى ئابلىكىم باقى (تاغىسى تەيۋەنلىك)تۇر... ئۇ " قۇربان ۋەلى" بىلەن
ئۇرۇمچىدىلا ئوز-ئارا "تونۇشقان". دولقۇن قەمبەر قۇربان ۋەلىنىڭ ئۇرۇمچىدىكى تام خوشنىسى. 1992-يىلى "ئۇيغۇر ۋاقىتلىق ھوكۇمىتى" پىلانىنى تار-مار قىلىش ئۇچۇن ئىستامبۇل 2-قۇرۇلتايىغا "ئۇلگۇرۇپ" كەلگەنلەرنىڭ ئىككىسى- ئابلىكىم باقى ۋە  قۇربان ۋەلى.

بۇ "تارىخچى"  ئۇستىدە توختۇلۇشقا ھەققىمىز بار ! رادىئونىڭ ۋاكالىتەن قۇرغۇچىسىدىن بىرى" قۇربان ۋەلى" .
.....

" قۇربان ۋەلى" ئۇ ئادەتتە ئوتتۇرىغا تارتسىمۇ چىقمايدۇ. بەك يوشۇرۇن، ھىچ گىپى يوق، ئەمما ئىشى چوق... بۇ ئىش قانداق ئىش؟
بۇ ئىش- ئابلىكىم باقى، نەبى تۇرسۇن، دولقۇن قەمبىرى، مەمىتىمىن ھەزرەت، ئومەر قانات ... لار ئارقىلىق دۇق ۋە ئۇنىڭ ھەر-قايسى دولەتلەردىكى
تارماقلىرىنىڭ مەسۇللىرىنى، مەتبۇئاتلىرىنى خىتايغا  خىتاي ۋە ئەركىن ئىساغا غا ۋاكالىتەن نازارەت ۋە كونتىرول قىلىش، رابىيەلەرگە  باش تەھرىرلىك قىلىشتۇر.
 بۇ ئىمتىياز 1992-يىلى "ئۇيغۇر ۋاقىتلىق ھوكۇمىتى" پىلانى تار-مار قىلىنغان ئىستامبۇل 2-قۇرۇلتايىدا بىرىلگەن. "ھارۋىدا توشقان ئالىدىغان خىتاي" ئاللىقاچان
پىلانلىق، سىستىمىلىق ئىشقا چۇشكەن.

خىتاي ۋە ئارىمىزدىكى خىتايدىنمۇ بەتەر ساتقۇن ئەيسا يۇسۇپ، مەسۇت سابىرىلار"نىڭ زامانىمىزدىكى ۋارىسىلىرى ئەركىن، ئەيسا، ئىلغار ئەيسا، دولقۇن ئەيسا، پەرھات ئەيسا(يورۇڭقاش)لارغا باغلىنىدۇ.

قۇربان ۋەلى رادىئوغا „تەكلىپ“ قىلغان سىدىق روزى. پەرھات مەمەت(يورۇنقاش، م.سايرامى) قاتارلىق قەلەم بىلەن ساتىدىغان "ئوبزورچىلار"نىڭ ئاشكارە بولغان ئەپتى-بەشىرىسى كوز ئالدىمىزدا. ۋەھىمىلىك ئىشلار ئەتە بىر-بىردىن سوكۇلۇپ چىقىدۇ.

ئۇئائا، دۇق، رفا لارنىڭ مەسۇللىرى بىر قوتاندىكىلەر. 25 ياشىتىن ھالقىغان بۇ ئىنسانلار خىتاينىڭ بۇيۇك مەقسەتلىرى ئۇچۇن ئىشلىمەكتە. خىتاي بىلەن بىرلىشىپ، چەتەلدىكى ئۇيغۇرلارنىڭ ۋەتەندىكى تۇققانلىرىنى قىيىن-قىستاققا ئالدۇرۇپ، چەتەللەردە ئۇلارغا خىتايدىنمۇ بەتتەر ۋەھشىلىك بىلەن، ھاقارەت، توھمەت ۋە زىيانكەشلىك قىلماقتا.  
خىتاي پۇلىغا تايىنىپ ئاخباراتنى، مۇستەقىللىق كورەشنى مانىپول قىلىپ، ئوخشىمايدىغان كوز-قاراشتىكى ئۇيغۇرلارنىڭ ياۋروپا،
ئامەرىكا، تۇركىيەلەردە سوز قىلىش، يىزىش ئەركىنلىكىنى بوغماقتا.

بۇ توربەتتە خىتايلار بىلەن كوپ سوھبەت ئىلىپ بىرىلدى. ئادەتتىكى بىر خىتاي بىلەن ئۇنىڭ سىياسىيۇنلىرى توربەت مەسۇللىرى تەرىپىدىن چەكلەنمەستىن ئەتىۋارلىنىپ ھەرقانداق گەپ-سوزلىرىگە رۇخسەت قىلىندى. بۇتۇن سىتۇنلار بەزىدە خىتاي گىزىتىگە ئوخشاپلا قالدى.ئۇنى ئۇيغۇرلار ئوقۇيالمايدىغانلىقى بىلەن بۇلارنىڭ پەرۋايى -پەلەك بولدى. مەقسەت نىمە؟ بۇلار كىم؟ ئەمىلىيەتتە بۇگۇن ھىچ-بىر خىتاي ئۇيغۇرلارنىڭ مۇستەقىللىقى، كىشىلىك ھوقۇقى ۋە مىللى ماۋجۇتلىقىنى ياقىلاپ سوزلەپ باقمىدى.

مەزكۇر توربەت "ئۇئائا"، "مەركەز -جۇڭياڭ"، "ئاۋتونۇم رايۇن"نىڭ مۇستەملىكە سىياسەتلىرىنى، ئۇيغۇرلارغا قورقۇنچ سالىدىغان تەھدىتلىرىنى تەشۋىق قىلىپلا كەلدى. بىراق چەتەللەردىكى شۇنچە كوپ ئۇيغۇرلارنىڭ ۋە تەشكىلاتىمىز "دۇد" دىن ئىبارەت گىرمانىيە دولىتى قانۇنى رۇخسەت بىرىپ 2001-يىلى قۇرۇلغان تەشكىلاتنىڭ مەسئۇلى ۋە ۋە رەھبەرلىرى ئۇچۇن يەر بىرىلمىدى.
چەتكە قىقىلىپ، سوز قىلىش ئەركىنلىكى چەكلەندى. ساتقۇنلار بۇتۇن سىياسى سەھنىگە، ئاخبارات ۋاستىلىرىغا خىتاي پۇلى ئارقىلىق ئىگە بولۇۋالدى. مەقسەتلىرى ئۇيغۇرلارنى مۇستەقىللىقتىن ۋاز كەچتۇرۇش!
، ئىلھام توختىغا خىتايلارمۇ بۇنداق چەكلىمە قويالمىغان ئىدى. دۇق نىڭ تەلىۋى بىلەن كىيىن قويدى. چەتەللىكلەر "ئاساسى تەشكىلات- د ئۇق" دىن ئىزدەپ يۇرۇپ بىرەرمۇ "ئىلھام توختى"نى تىپىپ، قولغا كەلتۇرەلمىدى. بەزى ئىشلار دۇق غا "ھا"كەلدى... خىتاي دۇقنىڭ تەلىۋىنى دەرھال ئورۇنلىدى... خىتاينىڭ قاپقىنىغا دەسسەپ ياكى خىتاي بىلەن تىل بىرىكتۇرگەن مەنپەتچى ياۋروپا ساقچىلىرى "بابۇر جاسۇس"نى تىپىپ قولغا ئىلىپ خىتاينىڭ "د ئۇق" كاتتىلىرىغا چىقىلماي بابۇرنى قۇربانلىق قىلىپ بەردى...

"يامان"لارنىڭ ئىسيانلىرى ئۇيغۇرلار چوقۇنۇپ كەلگەن ئەركىن ئەيسا باشلىق بۇتلارنى، كوزۇر مەنىۋى ساپاللارنى چىقىپ تاشلىدى.... چوقۇندۇرغانلارنىڭ ھەددىنى بىلدۇرۇپ قويدى. يىڭى يول، يىڭى قاراشلار ئوتتۇرىغا ئىتىلدى. ئوزىمىزنى ئىسلاھ قىلماي، مەغلۇپ بولغان يولدا مىڭىۋىرىشكە بولمايتى!
_______

ئەگەر سىدىقھاجى.مۇسا ۋە باشقىلارنىڭ يازمىلىرىدا خاتالىق بولسا كورسەتمەي تۇرۇپ پەرھات يورۇڭقاش بىلەن ئابلىكىم باقىلارغا ئوخشاش: " بىر ئايالنى بىر ئاي ئويگە سولىۋالغان"، "قارىغۇ"، "بىر كوزى قارىغۇ" دىسە بۇ ھايۋانلىق بولمامدۇ؟ رەددىيەگە جاۋاپ قايتۇرالماي ئىنساننىڭ جىسمانى ئەيىۋىنى ئىچىش، باشقىلارنىڭ جىنسى ئەزالىرىنى ئاغزىغا ئىلىپ-چىقىرىپ ئويناش، مىيىپلارنى پەس كورۇش، خورلاش دىموكراتىك دولەتلەردىلا ئەمەس يىزا- قىشلاقلىرىمىزدىكى ئوقۇمىغان ئۇيغۇرلىرىمىزدىمۇ كورۇلمەيدىغان ئىش. بەزى دولەتلەردە بۇ تىپ ھايۋانى ئەبلەخلىققا ئولۇم جازاسى بىرىلىدۇ. بۇ قىلمىشلارنىڭ ئىگىلىرى خىتاي خوتۇندىن بولغان "ئالپتىكىنلەر" ۋە ئۇلارنىڭ شەرمەندە قەلەمكەشلىرى بولۇپ، مىكروسوفت ئىنتەرنەت مەركىزىدە ئۇلارنىڭ جىنيەتلىرى ھەرگىز ئوچۇپ كەتمەيدۇ. ئەتە-ئوگۇن "قازناق"لار، ئىلىپ تاشلانغانلار، ھەركىمگە سىر ئەمەس بولوپ قالغاندا، بۇ ئادەم سىياقىدىكى ھايۋانلار، "شىنجاڭ خىتاينىڭ ئالتىدەن بىرى" دىگەن قەلەمكەشلەر ئەدىبىيات سىتىپ ئۇيغۇرلارغا تىكلەپ بەرگەن ساتقۇنلار بىلەن بىرگە جازاسىنى تارتىدۇ. بۇساتقۇنلار ئۇيغۇرلارنىڭ مىلىيۇندەن بىرىگىمۇ تەڭ كەلمەيدۇ.
______

Awtor: Sidiqhaji.Metmusa
Diplum Arxitektur

[e-mail]

Axiri II Qisimda