Qurultay Kirzista Qaldi!

[Yulghun]

 Qurultay Kirzista Qaldi!

Chayan

Uyghur dawasi, uzun yilliq bir dawa; bu dawa qachan, qandaq usul bilen ghelbilik tarihi wezipisni tamamlap ayaghlishdu, hazirche hich kim eniq bir nerse dep berelmeydu; belkim ete yaki yeni 10 yildin keyin bolshimu mumkun.

Emma bir nerse eniqki, u bolsa bu dawa aldi bilen hitayda ichki malamatang kelip chiqqanda, aldi bilen bizning iradimiz bilen, erkinlik uchun qurban berishimiz bilen, andin sirtqi dunyaning yardimi bilen hel bolidu. Peqet oz kuchumizge tayinip bu dawani hel qilip bolalishimiz natayin; bu noqtini tarih qayta qayta achchiq sawaqlar bilen bizge alaburun ispatlap korsitip boldi.

Bizning sitratigiyelik ornimizning mohimliqidin, etrapimizdiki chong kuchler, bizning oz kuchimizge taynip mustaqil bolshimizgha yol qoymaydu, oyun oynaydu, bizni yene aldinqi esirdiki tiragidyeni tekrarlashqa bashlaydu; bizmu bile-bilmey yana shu hol kesekke dessep qelishimiz eniq.

Shununggha bizge sirttin bizni izchil qollaydighan bir kuch kerek. Bu kuch elbette bir dowlet bolushi kerek. Undahta, bizge qaysi dowlet eng puwapiq yolenchuk kuch bolalaydu?

Uyghur dawasining tarihini kuzetsek, biz aldi bilen oz qerindishimiz bolghan, izchil bizge yar-yolek bolup kelgen Turkiyeni koz aldimizgha kelturmiz.

Shundaq, Turkiye bizge uzun yillar yolenchuk bolghan, hazirmu bizni qollap kelwatidu; lekin shunisimu eniqki, Turkiye bizning dawayimizgha ige bolghan yillarda bu dawa musulman dunyasining chigrisidin halqip ketelmigen!

Uyghur dawasi 80 - yillarning ahirdin bashlap gherib dunyasigha yeyilishqa bashlidi; 90 yillagha kilgende, Uyghur dawasi Yawropa, Amirika qatarliq dewletlerde tarilip, bu dewletlerde resmi put tirep turup, teshkillinip, qedemmu qedem ulghuyup mangghan.

Shundin bashlap, Uyghur dawasi, dunyawi dawa bolushqa yuzlendi.

Rabiye Qaderning turmidin chiqip Amirikigha kelishi, Guantanamo Uyghur mesilisining otturgha chiqishi, 2009 - yilidiki 5 - Iyul waqesi qatarliq tarihi weqeler, Uyghur dawasini resmi yusunda dunyawi dawa derijisige koturdi.
Mundaq digende, Uyghur dawasi ghereb dunyasining deqqitini qozghighanda, gheribning yardimige erishkende, gheribning hesdashliqini qolgha kelturgende, dunyawi dawa derijisige yetti, halas!

Elbette, gherib dunyasi diginimizde, Amirika bashliq yawropani kozde tutimiz; Amrikining qollishi, Amrikining yardimi, biz uchun eng mohim! Hemmimiz bilimizki, qalghan gherib elliri assasen Amrikining bashlighan yoli boyiche mangidu.

Hememizge ayan, dunyada meyli qaysi millet, qaysi dewletning teghdir-menpeti bolishidin qetinezer; Amirika bashliq gherib dunyasining menpetigi uyghun bolghanda, shu millet, dewletning teghdiri onggha tartidu; Amrika bashliq gherib duyasining siyasitige uyghun bolimighanda, shu millet, dewletning deghdiri yamangha qarap mangidu!

Uyghur dawasi, 2009 - yiligha kelgende, bolupmu 5 - Iyul Urumqi qirghinchiliqidin keyin, gherib dunyasida, yeni dunya siyasi sehniside, eng yoqur ipellige yetti disek, hech bir mubalighe bolmisa kerek. Uyghur dewasini bu derijige yetkuzushte, elbette gherib dunyasining yardimi nahayiti zor boldi! Shu yildiki DUQ ning 3 qetimliq qurultiyining Amrika paytehti Washinggitonda, yani parlament zalida echilishi qanchilighan Uyghurgha umut bermigen deysiz!?

Uyghur dewasining dunyawilishishigha egeiship Uyghur mesilisige qaytidin qiziqidighan dewletler, teshkilatlar, shehsilermu kopiyishke bashlidi. Bezi dewletler hetta, yoshurun halda DUQ bilen alaqiliship bahti; emma DUQ ning namigha chushluq bir ihcham, intizamchan teshkilat emesligini bayqighandin keyin, ozini tatti.

Qaytidin qiziqishi eng kushluk bolghan dewlet Turkiye disek, hergizmu hatalashmaymiz! Turkiye hokimiti, Uyghur dawasining dunyawi dawagha aylanghanlighini korgendin keyin, bu dewaning oz menpetige uyghun hemde hitay bilen bolghan munaswette chong bir desmayi boldighanliqini bayqidi.

Yane bir tereptin, Turkiyening heywisini oz wahtidiki Osmanli empiryesige ohshash derijige yetkuzimen dep ulugh heweste bolghan Turkiye bash ministiri Erdoghan uchunmu, Uyghur dawasi peqet Turkiye dewlet menpetigila emes, Erdoghanning oz shehsi abruyini Islam we Turki dunyasida tikleshtimu bir chong kozur ikenligini koz aldigha kelturdi.

Shunung bilen, Turkiye ozining tarihi ewzelligidin paydilinip, Uyghur dewasini qaytidin oz qoligha elishqa urundi! Bunung netijiside, Turkiye Seyit Tumturukni Dunya Uyghur Qurultaygha tiqti, hem Seyit arqiliq DUQni konturul qilishqa otti.

Seyit Tumturuk, Turkiyede, eslide hech nime emes bir shehis idi; uning teshkilatimu oz inisi, aile tuqqanlirdin terkib tapqan namsiz bir teshkilat idi; Seyit Turkiyediki bashqa chong teshkilatlarning bashliri bilenmu bek chiqiship ketelmeytti; mundaqche eytqanda, eger Uyghur dewasi qaytidin Turkiyening qiziq nohtisigha aylanmighan bolsa, Seyit yenila Qeysiride ozning resimini uyer buyerge chaplap, oz resimige qarap hozurlinip yurgen bolatti.

Seyitni Uyghur siyasun qilghan Turkiye we DUQ. Elbette, bunungda DUQ ning reisi Rabiye Qadirning roli alahide chong bolghan!
Seyit, oz kuchi bilen DUQ ni qoligha elip, Turkiyening menpeti uchun ishqa salalmaydu, shunga u Rabiye Qadirning chapinigha ching esildi. Rabiye Qadirmu, ozining osal mijez hulqi tupeyli, DUQ tiki ademlirdin ayrilip qalghansiri, Seyitqa ching esilghan.
Elbette, bu yerde belkim biz bilmaydighan ihtisadi menpet chetishliqlarimu bolushi mumkun. Seyitning her qetimliq yawropa yighinlirgha chamadanda pul koturup kelidighanliqi, yighin qatnashquchiliri teripidin putun Uyghur jamaetige melem bolup bolghan ish. Bu pulla eger Turkiye hokimiti tereptin ewetilgen bolmisa, nedin kelgen pul? Kim ewetken pul?

Shundaq qilip, Turkiye Seyit arqiliq, Seyit Rabiye Qadir arqiliq, Uyghur dawasini 2009 din keyin tedrij halda Turkiye changgiligha qaytidin elib berdi; Uyghur dawasi qarighanda rawan mangghandek qilsimu, lekin ichki jehette qattiq kirzista qaldi, Uyghur dawasining awangardi bolghan DUQmu palesh haletke chushup qaldi. Amrikimu Uyghur dawasigha guman bilen qaraydighan boldi.

Turkiyening Seyit arqiliq Uyghur dawasini gherib dunyasidin talishishi, DUQ ichide chong toqunush peyda qildi. Bu toqunush, korunushte Rabiye Qader bilen DUQ tiki kona qurghuchilar ottursidiki ihtilap, talash-tartish, koreshtek korungen bilen, emeliyette, Seyit arqiliq Turkiye bilen Amrika bashliq gherib dunyasining Uyghur dawasining yuginini talishish korishi idi.

Seyit Rabiye Qadirni kelturwalghanlighi uchun, bu koreshte ta bugungiche ustunlukte turghan; DUQ tiki gheribni yaqilaydighanlar peqet passip halda ozini qoghdash helitige chushup qalghan. DUQ mu Uyghur dawasidiki aktip rolini yoqitip, peqet yilda bir-ikki yighin echish, yighinda Rabiye Qadir bashliq Seyit qatarliqlar ozini mahtaydighan, bir-birsini mahtaydighan sorungha aylanghan.

Uyghur dawasi, Seyit, Rabiye Qadir tupeyli, hazir bir shehsi dawagha aylandi, millet birchette qayrilip qelip, bir ochum shehsiyetchi, shohret peres, mal-dunyachilarning shehsi gherizini amelge ashurdighan, nam-shohret chiqirdighan, yanchuqini toldurdighan, siyasi suyqest sorunigha aylandi, halas!

Heqiqi millet deydighan, mal-dunyadin waz kecheleydighan, hettaki jeninimu pida qilalaydighan, ot yurek Uyghur dawagerliri bolsa, urulup -soqulup, yekke-yigane yitim qaldi. Seyit, Rabiye Qadir herqandaq dawagerni, meyli u heqiqi Uyghur dawager bolsun, yaki ozlirige ohshash chopchiliridin bolsun, yoligha tosalghu bolghanlam kishini, urup-soqup, tillap-sestip, dawadin yoqatti, yiraqlashturdi.

Hazir Uyghur dawasi eghir kirzista! DUQ ikkige bolunush aldida!

Hemmemizge ayan, Uyghur dawasi Turkiyening konturullighidimu turghan; turghanlam emes, heli uzun yillar turghan; lekin, hech bir ilgirlesh bolmighan; bu yekunge kelish bek jiq eqil-idrak, tepekur, ihtidar telep qilmaydu, qerindashlar! Turkiye peqet bir rayon derijidiki kuch, Osmanli empiryesi dewirdiki tesir kuch derijisige hergizmu yetelmeydu! Uyghur dawasi bir rayon harektirlik dewletning qolida qalsa, kelgusi bolmaydu, halas!

Uyghur dawasi peqet gherib dunyasining yardimige erishkende, gherib dunyasining ishenchisige erishkende ilgirlep mangidu, chiqish yolini tapalaydu. Hemmemiz bilimizki, dunyada hazir hitaygha teng keleleydighan peqet Amrikila qaldi.

Elbette, Amirikimu oz menpetini birinji orungha qoyidu, lekin, bizge paydiliq yeri shuki, nuwettiki wezyette, Amirikining menpeti, Uyghur menpeti bilen melum derijide bir, ortaghliqi bar; u bolsimu, Amrika hitayni parchilashni halaydu, biz bolsaq hitaydin ayrip chiqip, oz musteqillighimizni eslige kelturushni halaymiz!

Qurultayni qutuldurmiz deydikenmiz, Amriki bashliq gherib dunyasining qaydisi boyche ish elip bershimiz kerek; u bolsimu demokratye boyichi ish tutushimiz kerek! Bir adem sehnige chiqiwelip etigendin kechkiche towla werse, meyli u kishi qanchilik chirayliq, jelipkar, tallantliq, uluq bolshidin qetinezer, kishiler haman bir kuni zerikidu, uni tashlaydu; chunki bir orunda turiwergen kishide yingiliq, yingi idiyemu bolmaydu! Hazirqi dunyada, yengiliq yartalmighan millet, teshkilat, shehsiler, jemyetning keynide qilishi muqerrer! DUQ mu yengilinishi kerek, yashlishishi kerek!

Dahi digen, alijanab, eghir besiq, keng qosaq bolishi kerek; wahti-saet toshqanda sehnini yashlargha merdanilerche danaliq bilen otkuzup berelishi kerek! Peqet shundaq qilalighan dahilarla tarihta ozi yaratqan belirni pak sahlap qalalaydu; bolmisa, ahiri ozimu teng sesip, burun qilghanlirini pak-pakiz yuyup, wahtinche chaqnighan yultuzdek, tarih betlirdin ochup ketidu.

Mengguluk dahi bolidu, lekin mengguluk reis bolmaydu!