Rosiyedin Uyghurlargha Dolet Hediye

[DUD Teshkilati Sozchisi]

DUQ ning kona-ying Reisliri Ta bugungiche :" biz xitay xelqining Dimokratiyesi uchun koresh qilidighan yolni talliwalduq"dep kilishti. xitaylar bilen turluk satqun kilishimler tuzup kilishti. Rosiyeni , Ottura Asiya Doletlirini Uyghur musteqilliq korishidin Ayrip ularni Dushmen ornida korsitip kilishti. chiqish Yolimizni Amerikida, Turkiyede izdshke salghan DUQ Reisi Erkin Eysa hetta : " Uyghurlar turkiye uchun ozini qurban qilishi kirek" digen idi.  

*   Erkin Eysa : " men uyghurlargha wakaliten Chin Fidrftsiyoni(Xitay birliki)ni qobul qilimen" dep 1994-yili Turkiye gizitide ilan qildi.

*  Rabiye qadir 5-Iyul qirghinchiliqi harpisi Italiyede dunya Axbaratigha: " Biz uyghurlar musteqilliq telep qilmaymiz" dep ilan qildi.

Ish Biz Unutqan Rosiyedin Axir chiqishqa Bashlidi. Wetinimiz Uyghuristangha Biwaste Chigra Siziqi bilen Xoshna bolghan Rosiye Doliti Jumhuriyetlerge Musteqilliqini Qayturup biripla qalmastin Axirqi Jumhuriyitimiz-Uyghur Dolitining Eslige Kelishi Uchun Moskiwadin bir Bayanat Ilan qilsa Kupaye.
10 nechche doletning Musteqilliqinimu Gorbachiw bir-qanche Minotluq nutqi bilen Ilan qilghan idi. Uyghurlarni Intayin Soyunduridighan bir Xewer peyda boldi. Rosiye Dölet Mudapie Ministirining Xitay Dolet Rehberlirini alaq-zade qilghan 11-ayning 21-kuni Jung Nen xey diki Sohbiti Uyghurlarni zil-zilge salidu.

< Xitayning sabiq Reisi xu jintaw 11-Ayning 21-Küni Rosiye fédératsiyisining dölet mudapie ministiri Sérgéi Shoigu bilen jungnenxeyde uchrashqan. Bu qétimqi uchrishishta Uyghurlar mesilisi alahide tilgha élinghan.
 
 Yaponiyilik istratégiye mutexessisi Higashi i taroning «yirtilish aldidiki kélishimler we qurulush aldiki sherqiy türkistan» namliq mezkur maqalisidin elinghan Rusiyining sabiq prézidénti gorbachéw bilen xitayning sabiq rehbiri déng shawping, reisi li shyennenler bilen jungnenxeyde uchrashqan körünüsh. 1989-Yili 15-May, béyjing.

Yaponiyilik istratégiye mutexessisi higashi i taro 11-Ayning 22-Küni özining «xitaygha qarang» tor bétide élan qilghan «yirtilish aldidiki kélishimler we qurulush aldiki sherqiy türkistan» namliq maqalisini élan qilghan. Aptor maqalisini mundaq bayan qilghan:

Bu qétimqi uchrishishta xu jintaw rusiyining xitayning tinchliqi üchün her jehette hemkarlishiwatqanliqigha rehmet éytqan. Xu jintaw sérgéi bilen bolghan söhbitide sherqiy türkistan mesilisi toghrisida sözleshken. Rosiye hökümitining soghuq urush yillirida xitay bilen tüzgen barliq shertnamilerni bikar qiliwetmeslikini ötüngen we déng shawping bilen gorbachéfning 1989-Yilidiki söhbitini yene qaytidin eslep ötüshken. Xu jintawning 18-Nöwetlik partiye qurultiyi tügesh bilenla aldirap Rosiye mudapie ministiri bilen uchrishishi, bu yil 12-Ayda yaponiyining sabiq bash ministiri nodaning rusiyide élip baridighan ziyariti bilen munasiwetlik. Xitay hökümiti, Rosiye bilen yaponiye otturisidiki zémin mesilisi toghrisida urush yillirida tüzülgen «yalta kélishimliri» toghrisida muzakirilishish we ikki dölet arisidiki zémin mesilisini tinchliq bilen hel qilish söhbitidin qattiq chöchüwatqan bolushi mumkin. Chünki «yalta kélishimliri» yalghuz yaponiyining zémin mesilisila emes, belki xitayning zémin mesilisigimu chétishliq bolup, eger bu kélishimler bikar qilinsa, tarixta ruslar teripidin xitaygha sétiwétilgen sherqiy türkistan jumhuriyiti yene qayta qurulushi mumkin.
Aptor maqalisini mundaq dawamlashturidu:

Xitayning sabiq tashqi ishlar ministiri chen chichenning xitayning diplomatiye ishliri heqqide yazghan qolyazmiliridin ashkarilinishiche, 1989-Yili 5-Ayning 15-Küni rusiyining sabiq prézidénti gorbachéw bilen xitayning sabiq rehbiri déng shawping, reisi li shyennenler bilen jungnenxeyde uchrashqanda, déng shawping «siler yéqinda soghuq urush yilliridiki, Rosiye bilen gérmaniye otturisida imzalanghan barliq kélishimlerni bikar qildinglar, 1945-Yili 8-Ayda gomindang hökümiti, 1950-Yili 2-Ayda reis maw zédung bilen tüzgen «junggo-Sowét shertnamisi» nimu bikar qilamsiler?» dep sorighanda, gorbachéf we uning hemrahliri bu mesilige jawab bérishtin özini qachurup, sözni bashqa yerge burap jawab bermigen, déng shawping buni arqa-Arqidin üch qétim tekrarlighan bolsimu, yéterlik jawabqa érishelmey axirida achchiqlinip turup «biz tarixta sherqiy türkistangha barawer kélidighan bir zéminni, tashqi mongghuliyini rusiyige bériwetken, shunga Rosiye hökümitining emdi sherqiy türkistan mesilisi toghrisida gep qilmasliqini ümid qilimiz» dégen. 84 Yashliq déng shawping bilen 58 yashliq gorbachéf ikki yérim saet söhbetleshken.

Higashi i taro maqalisini mundaq axirlashturghan:
Hazirqi Rosiye fédératsiyisining yaponiye toghrisidiki kélishimliri bikar qilinsa, undaqta emdi xitay bilen tüzülgen eyni waqittiki kélishimlernimu bikar qilidighan waqit keldimu qandaq? eger u kélishimler bikar qilinsa, Rosiye fédératsiyisi bilen xitay hökümiti uyghurlardin epu sorishi we sherqiy türkistan jumhuriyitining tézlikte qurulushigha yardemlishishi kérekte.

Kagoshima xelqara uniwérsitétining siyasiy iqtisad penliri doktori, proféssor séiji nishihara ependiler ependi :“ Soghuq urush yilliridiki yeng ichide tüzülgen mexpiy kélishimler yeni sowét-Gérman kélishimliri 1989-Yili bikar qilindi. Emdi yaponiye toghrisidiki kélishimler bikar qilinsa, nöwet elwette uyghurlargha kélidu we sherqiy türkistan jumhuriyiti qurulidu.“

*********

Bu Munasiwet bilenXitayning alaqzadiliqi burunla bashlanghan idi. DUQ we satqunlarmu emdi xitay bilen teng Jiddiliship Alaqzade bolushiwatidu. "Milli heriket","musteqilliq" deydighan boluwilishti tixi.  JInayi qilmishlirini yoshurush uchun ajayip yingi neyrenglerni, shumluqlarni ishqa selishi shek-shubhisizdur! towendiki alametlerge nezer tashlang:

"Dimokratiyechi Xitaylar uyghurlarning Musteqilliqi uchun Xitay birliki(Chin Fidiratsiyuni) ustide Akadimik tetqiqat ilip biriwatidu. shunga uyghur Milli herikiti bu musteqilliqqa teyyar turishimiz kirek" digen Mawzu we mezmunlardiki maqalisada Perhat Yorungqash( M.Sayrami ) "Xitay birliki"ni Musteqilliq dep Uyghurlargha yodurup-ichurushke urunghan.  maqale M.Sayrami Namida UAA da uzun maqale ilan qilghan idi. maqalining meqsiti DUQ, Erkin eysa we Rabiyeler arqiliq "Uyghur wekili" namidin Xitaylarni Alaqzadiliqtin, Ole-tirilishige qarimay Qichishtin qutuldurup "Urumchide peyda bolghan Berlin Temi"ni chiqip Uyghur-Xitay dosluqi, Ittipaqliqini teshwiq qilishtin ibaret idi.

Qarshi reddiyemizdin kiyin Ilip Tashlashqa mejbur bolushti-axir. Perhat yorungqash ependi DUQ Axbarat sahesining 20 yilliq Bash Tehriri, Riyasetchisi we RFA ning "Alahide teklip qilinghan Obzorchisi".

ikki kundin biriqi xitay xewerliride Wetinimizdiki Xitaylarning Uyghurlar bilen birge yashap qilish umitliri
turluk pilanliri bilen birge Ima-Isharet qilinmaqta. Alim seytopning alte xitay bilen Resturanda yep -ichip Mihman bolushliri,  quchaqliship hinggiyip aghzining quliqigha yetkenliki xitaylarning bir nimilerni ewde qiliwatqanliqidin derek biridu. DUQ ning xitayche bayanatchisi Alim Seytop DUQ we Rabiyege Wakaliten Amerika TV side "Xenzularning Shinjangda saylam hoqoqi bar"dep dunyagha ilan qilghan idi.

Xitayche metbuatlarda yene aldinqi orunda "ayrilmas bir qismi" digenler kop.
 
*   "Xitay birliki-Junxa Fidratsiyuni)" tewsiye qilinmaqta.
*  shing shisedek Bijingdin memuru ayrilghan ikkinji xitay doliti qurush (buning uchun Qesqerni Paytexit qilish Pilani alahide korsitilmekte,
*  Seypidin dewridikidek Memuri organlarni Millilashturup" Respoblika" ilan qilip birish,
*   Qorchaq Reislerni zorlap Shing shiseydek Ikkinji Xitay Doliti bolup Bijingdin Ayrilip chiqish  .....qatarliq sinariyelermu qoyulmaqta. bularning hemmisi mahiyette xitay mustemlikisini saqlap qilishning awarechiliqliridur.  

Xitaydin kore arimizdiki xitaydinmu better satqunlar tiximu aware boliushmaqta. ular Uyghurlargha bu Kunning seriqini Korsetmeslik uchun xitaydinmu better rezilliklerni qilmay qalmaydu.

Diqqetlerge Shuni Tewsiye qilimizki: Diqqet we Nezerlirimizni Ulardin yotkimeyli. Ularning kozige 100 yil qarawatqandek Tikilip turiwalayli.

DUD Sozchisi
Sidiqhaji MetMusa (Diplom Arxitiktur)

[DUD Sozchisi]

Kirish Soz

„Xitayning sabiq Reisi xu jintaw 11-Ayning 21-Küni Rosiye fédératsiyisining dölet mudapie ministiri Sérgéi Shoigu bilen jungnenxeyde uchrashqan. Bu qétimqi uchrishishta Uyghurlar mesilisi alahide tilgha élinghan“.

Xitayning alaqzadiliqi burunla bashlan'ghan idi. Chunki bu tiptiki sohbetzlerning nechche on yillardin-biri bolup kiliwatqanliqi bizge ayan.  DUQ we satqunlarmu emdi xitay bilen teng jiddiliship alaqzade bolushiwatidu. Anche-munche "Musteqilliq" deydighan boluwilishti tixi.
Xitaylar bilen yiqinlishish, birge Risturan'gha kirip dunyagha milletler ittipaqliqidin ornekler korsutush we gheyri musteqilliq sinariyeliri torlarni bir almaqta. Biraq bularning jinayi qilmishlirini yoshurush uchun ajayip yingi neyrenglerni, shumluqlarni ishqa selishi shek-shubhisizdur! towendiki alametlerge nezer tashlang:

 Perhat yorungqash( M.Sayrami )UAA  torbitining siyaset we yol korsitip biridighan toride "dimokratiyechi xitaylar Uyghurlarning musteqilliqi uchun xitay birliki(chin
Fidiratsiyuni) ustide akadimik tetqiqat ilip biriwatidu. Shunga Uyghur milli herikiti bu musteqilliqqa teyyar turishimiz kirek" digen mawzu we mezmunlarda uzundin-uzun bir
Maqale ilan qilghan idi. Maqaligha reddiye we tenqit cheklen'gen bolup maqalide "xitay birliki"ni musteqilliq chushendurup Uyghurlargha yidurup-ichurushke urun'ghan.  Bu artis
Xuddi shilepidin toshqan chiqarghan sirikchidek "xitay akadimiklirining tetqiqati"din musteqilliq chiqidighanliqini, ighi bilen bighining tayini yoq "milli heriket" arqiliq
Uyghurlarni bu "musteqilliq"qa teyyar tururush kirek ikenlikini chushendurush chun kop qiynalghan idi. Maqalining asasi meqsitiemdilikte ashkare bolushqa bashlidi.  Xitay duq, erkin eysa we Rabiyelerni "Uyghur wekili" qilip turup xitaylarni alaqzadiliqtin we ole-tirilishige  Qarimay kuligha qichishtin qutuldurmaqchi bolghanliqi Rosiye dolet mudapiye ministirining jungnenxeydiki ziyaritidin melum bolmaqta.

"Urumchide peyda bolghan berlin temi"ni chiqip Uyghur-xitay dosluqini yingidin berpa qilishqa urun'ghan perhat yorungqash( M.Sayramining maqalisi kuchluk reddiyelerdin kiyin
Ilip tashlandi.

Perhat yorungqash ependi DUQaxbarat sahesining 20 yilliq bash tehriri, riyasetchisi we RFA ning "alahide teklip qilin'ghan obzorchisi".Alim seytopning alte xitay bilen Resturanda yep -ichip mihman bolushliri,  quchaqliship hinggiyip aghzining quliqigha yetkenliki xitaylarning umitlirini ipadilep bir nimilerni Wede qiliwatqanliqidin derek biridu. Hemmige melum bolghinidek DUQning xitayche bayanatchisi alim seytop DUQwe Rabiyege wakaliten amerika tw side "xenzularning shinjangda saylam hoqoqi bar"dep dunyagha ilan qilghan idi.
Ikki kundin biriqi xitay axbarat xewerliride wetinimizdiki xitaylarning Uyghurlar bilen birge yashap qilish umitliri turluk pilanliri bilen birge ima-isharet qilinmaqta. Yene unutmaydighan pirinsip we qesemliri "shinjang junggoning ayrilmas bir qismi" digenlerdin ibaret.

 
*   "Xitay birliki-junxa fidratsiyuni)" tewsiye qilinmaqta.
*  Shing shiseydek bijingdin memuri ayrilghan ikkinji xitay doliti qurush uchun qeshqerni paytext qilish pilani alahide korsitilgen.
*  Seypidin dewridikidek memuri organlarni millilashturup" respoblika" ilan qilip birish,
*   Qorchaq reislerni zorlap shing shiseydek ikkinji xitay doliti bolup bijingdin ayrilip chiqish  .....Qatarliq sinariyelermu qoyulmaqta. Bularning hemmisi mahiyette xitay mustemlikisini saqlap qilishning awarechiliqliridur.  

Nime uchundurki xitaygha qarighanda arimizdiki xitaydinmu better satqunlar tiximu aware bolushmaqta. Ular Uyghurlargha musteqilliq kunining siriqini korsetmeslik uchun
Xitaydinmu better rezilliklerni qilishqa bashlidi. Diqqetlerge shuni tewsiye qilimizki: diqqet we nezerlirimizni ulardin yotkimeyli. Ularning kozige 100 yil qarawatqandek
Tikilip turiwalayli.

*********
< Xitayning sabiq Reisi xu jintaw 11-Ayning 21-Küni Rosiye fédératsiyisining dölet mudapie ministiri Sérgéi Shoigu bilen jungnenxeyde uchrashqan. Bu qétimqi uchrishishta Uyghurlar mesilisi alahide tilgha élinghan.
 
 Yaponiyilik istratégiye mutexessisi Higashi i taroning «yirtilish aldidiki kélishimler we qurulush aldiki sherqiy türkistan» namliq mezkur maqalisidin elinghan Rusiyining sabiq prézidénti gorbachéw bilen xitayning sabiq rehbiri déng shawping, reisi li shyennenler bilen jungnenxeyde uchrashqan körünüsh. 1989-Yili 15-May, béyjing.>- bu neqilningtepsili yoqurda bolghanliqtin qisqartildi.

Yaponiyilik Istratégiye mutexessisi higashi  Taro 11-Ayning 22-Küni özining «xitaygha qarang» tor bétide élan qilghan «yirtilish aldidiki kélishimler we qurulush aldiki sherqiy türkistan» namliq maqalisini élan qilghan. Aptor maqalisini mundaq bayan qilghan:

Bu qétimqi uchrishishta xu jintaw rusiyining xitayning tinchliqi üchün her jehette hemkarlishiwatqanliqigha rehmet éytqan. Xu jintaw sérgéi bilen bolghan söhbitide sherqiy türkistan mesilisi toghrisida sözleshken. Rosiye hökümitining soghuq urush yillirida xitay bilen tüzgen barliq shertnamilerni bikar qiliwetmeslikini ötüngen we déng shawping bilen gorbachéfning 1989-Yilidiki söhbitini yene qaytidin eslep ötüshken. Xu jintawning 18-Nöwetlik partiye qurultiyi tügesh bilenla aldirap Rosiye mudapie ministiri bilen uchrishishi, bu yil 12-Ayda yaponiyining sabiq bash ministiri nodaning rusiyide élip baridighan ziyariti bilen munasiwetlik. Xitay hökümiti, Rosiye bilen yaponiye otturisidiki zémin mesilisi toghrisida urush yillirida tüzülgen «yalta kélishimliri» toghrisida muzakirilishish we ikki dölet arisidiki zémin mesilisini tinchliq bilen hel qilish söhbitidin qattiq chöchüwatqan bolushi mumkin. Chünki «yalta kélishimliri» yalghuz yaponiyining zémin mesilisila emes, belki xitayning zémin mesilisigimu chétishliq bolup, eger bu kélishimler bikar qilinsa, tarixta ruslar teripidin xitaygha sétiwétilgen sherqiy türkistan jumhuriyiti yene qayta qurulushi mumkin.
Aptor maqalisini mundaq dawamlashturidu:
Rosiye Tashqi Ishlar mudapiye Ministir Xitayning kop uzngha qalmay Rosiyeni bisiwalidighanliq xewpini sezgenliki iniq.  we Buninggha qarshi  bisiwiloinghan Yapon Aralloiri, xitaygha ariyetke berGgn Uyghuristan (axirqi Jumhuriyet)ler heqqidiki Adil bolmighan Kilishimlerni Bikar qilish uchun Jung nen xeyde Xitay Ministiri bilen sohbet Otkuzushke bashlidi.  Xitayshunas tetqiqatchi  Константин Сыроежкин  weten ichidiki uyghurlarning bisim astidiki „shinjang pajiesi“ni We weten sirtidiki duq satqunlirining "turk", "islam" we "amerika " niqawiastida paailiyet qilghandek bolup emiliyette xitay kozuri bolup ishlewatqanliqinimu bek yaxshi bilidu dep chushinimen. Shuning uchun u bir soghuq tesir qozghaydighan maqale ilan qilghan. Uning uyghurlarning Musteqilliqigha dayir  koz-qarashliri ablet kamalow teripidin : „siyasi gherezlik“ dep bir qeder qayil qilarliq derijide  reddiyege uchrighan.

Uyghurlar bu her ikki terepni ighir -bisiqliq bilen qarshi ilishi kirek. 20 Yildin-biri chetellerdiki uyghularning xitay kontirolliqida  Ottura asiya, awghanistan, chichenistan, pelestinlergiche uzap , azghunlarche qilghan butun qilmishlirining ichinishliq aqiwiti roslargha ayandur.  5-Iyul qirghinchiliqi bolghan kunlerde obama moskiwada idi. Turkiye bashbaqani gul xitayda idi. Bu ishlar tesaddipimu? Ularning qirghinchiliqqa
Korsetken inkaslirini RFA, DUQ, UAA yoshurdi. Peqet DUD ularni www.uyghurensemble.co.uk Da ilan qildi.

Rosiye xitay bilen tuzgen kilishimlerni bikar qilsa xitayning ishghaliyiti ozlikidin yoqulgha nliqini jakalaydighanliqi muqerrer. Biraq rosiye Osmaniyechilar, sheriyet tuzumi, wahabichilar, talibanchilar, dunya kapirlirigha qarshi ghazatchilar bolupmu satqun xitaychilarni Boshalghan uyghur wetinining siyasi sehniside  we  ottura asiyaning siyasi sehniside qayta korushni hergiz xalimaydu.  20 Yildin biri xitay we xitayperesler
Del moshu kun uchun tuzgen bu tengsheklerning hich-biridin eksik qalmiduq. Hemmisi bizde tipilidu.

Hazir ehwal bashqiche digen teqdirdimu biraq roslar qayta oylunudighan millet.

Roslar ozi biwaste yardem birip xitaylarni qoghlap chiqirip qurulghan yaqupbek doliti qeshqerde osman padishasining tenggisini chiqarghan bilen teng Bedoletning teqdiri heqqide qayta oylunushqa mejbur bolghan roslar xitaylarning qayta tajawuzigha sukut qilghan idi. "Shinjang" digen isim shuning bilen qoyuldi.

 Bizni "arimizdiki xitaydinmu better satqunlar" tiximu jahil, nadan we telwe bolushqa , yiqilghan yirimizde yiqiliwirishke, Bir yerge tiqilip qiliwirishke ugitip keldi. Hazirghiche biz ulardin qutulghinimiz yoq. Tixi ularning "rehberliki"de biz ! Bu ishlar ongay emes. Cheteldiki uyghurlar teltokus siyasi ozgurush- islahat ilip barmaydiken -aqiwetni tesewwur qilish qiyin.


Rabiye Qadir Jung nen xeydiki sohbetke kichikip qaldi. Bular Digenlirimizning toghrliqini ispatlaydu..  DUQ ning satqunliri, Qazaqistandiki xitayperes Uyghur we Roslar sehnige chiqirip  Sozletmekte. Reddiye biridighangha DUQ din hichkim chiqmidi. Biraq Ablat Kamal chiqti-uninggha Barikalla eytimiz!

nechche on yillardin biri yaponiye Rosiyedin bisiwilinghsn Arallirini qayturup birish teliwide bolghan idi. Adil Roslar Yalghuz Yaponiyegila emes Uyghurlarghimu teng qayturup birishi kirekte-eibette. Biraq cheellerde „Uyghurlarning wekili biz“dewalghan DUQ Reisliri we ularning qelemkeshliridin Erkin eysa, Rabiye Qadir we Perhat yorungqashlar izchil turde :„biz uyghurlar musteqilliq telep qilmaymiz“. „men uyghurlargha wakaliten XITAY BILEN BIRLISHIP KITISHNI QOBUL QILIMEN“, „ shinjang Junggoning altidenbir“… larni dep keldi. Bu ehwalda Yaponlar uzundin biri yalghuz telep qilip keldi.

Rosiye Uyghurlardin musteqilliq teliwi kelmigenlikidin Rosiye we Xitay arisida Kominist „dosluqi“asasida tuzulgen adil bolmighan kilishimlerni emeldin qaldurushta toxtap qaldi. Yaponlargha Aral alalmidi. Emdilikte  Higashi  Taro ependi Uyghurlar uchun ozi otturigha chiqip musteqilliq telep qiliwatidu. Bu  del „Bughdayning banisida Qarimuq su ichiptu“ digenlik .Uyghurlar xelqara Adalet qistap tursimu „arimizdiki xitaydinmu better satqunlar „ning wetenlirini Setishigha sukut qilip kelmekte. Roslar bu ehwalda Aral kirek digen Yaponiyege Arallirini berishni xalisa biriduki weten kirek dimigen Uyghurlargha yenila axirqi Jumhuriyitingni al dep zorlaydu. Chunki xitay bilen Rosla arisida bir waste dolet kirek.

DUD Sozchisi
Sidiqhaji MetMusa (Diplom Arxitiktur)

Frankfurt M