Tetqiqatchi ilham toxti uyghur tor betliri hem tor bet bashqurghuchilirining teqdiri heqqide toxtaldi

[Tarim050709]

Tetqiqatchi ilham toxti uyghur tor betliri hem tor bet bashqurghuchilirining teqdiri heqqide toxtaldi

Muxbirimiz mihriban
2010-05-13

"5 - Iyul ürümchi" weqesidin kéyin, taqilip qalghan uyghur tor betliri hem uning tor bashqurghuchilirining nöwettiki teqdirining qandaq bolush mesilisi, dunya jamaetchiliki köz tikiwatqan muhim nuqtilarning biri bolmaqta.

 

www.washingtonpost.com Din élindi.

Süret, washington pochtisi géziti bügün, 4 - Yanwar, élan qilghan proféssor ilham toxti "ghezeplengen bir az sanliq, awaz chiqiridighan jay tapti" dégen maqalining tordiki körünüshi.







Bügün, uyghur tetqiqatchi ilham toxti ependi radiomiz uyghur bölümining ziyaritini qobul qilip, özining uyghur tor betliri hem tor bet bashqurghuchilirining teqdirige köngül bölüwatqanliqini bildürdi.

Nöwette uyghur tilidiki 200 din artuq uyghur tor betlirining hélighiche taqaqliq halette turushi؛ tor bet bashqurghuchiliridin dilshat perhat, obulqasim, muhemmet qatarliqlar shundaqla tor betliride öz pikir qarashlirini ipadiligen gheyret niyaz qatarliq uyghur ziyaliylirining xitay türmiliride tutup turulmaqta. Yuqiriqi bir qatar mesililer sewebidin, tor bet bashqurghuchilirining ata - Ana, uruq - Tughqanliri we uyghur jamaiti, ularning bundin kéyinki teqdiridin endishe qilishmaqta.

Xitay merkizi milletler uniwérsitétining dotsénti, "uyghurbiz" tor bétining sahibi ilham toxti ependi bügün radiomizning ziyaritini qobul qilip, özining uyghur tor betliri heqqidiki qarashlirini otturigha qoydi. U uyghur tor betlirining qurulushidiki meqsetler heqqide toxtilip, shexsiyler qurghan uyghur tor betlirining eyni chaghda, uyghur rayonida hökümet özi qurghan uyghur tilidiki tor betliri tolimu az bolghan sharaitta uyghurlargha bilim bérish, uyghurlarni dunyadin xewerdar qilish rolini oynighanliqini otturigha qoydi.

Ilham toxti ependi sözide, uyghur tor betlirining taqilishi seweblik, nöwette uyghur xelqining pütün dunya uchur dewrige kirgen 21 - Esirdimu, sirtqi alemdin xewersiz halette yashawatqanliqini, buning xelqning meniwi hayatida zor boshluq peyda qilidighanliqini otturigha qoydi.

Ilham toxti ependi yene, uyghur tor betlirining hökümetning qanun - Siyasetlirini teshwiq qilishtimu zor rol oynap kelgenlikini, shunga tor betlirini taqash emeliyette hökümet bilen xelq arisidiki musapini yiraqlashturuwétidighanliqini bayan qildi.

Ilham toxti ependi özining diyarim qatarliq uyghur tor betliri hem tor bashqurghuchilirining bundin kéyinki teqdirige köngül bölüwatqanliqini, hökümet dairilirining bu mesilini qanun boyiche bir terep qilishi kéreklikini otturigha qoydi.

Ilham toxti ependi söhbitimiz axirida, özining merkizi hökümetning uyghur aptonom rayonigha qaratqan bundin kéyinki siyasitide, yéngiche özgirish bolushini kütidighanliqini bildürdi. U yene rayongha yéngidin teyinlengen emeldar jang chünshyenning bu özgirishni hélighiche taqaqliq halette turghan uyghur tor betliri hem tor bet bashqurghuchilirining teqdiri mesilisini qanun boyiche hel qilishtin bashlishini ümid qilidighanliqini bildürdi.

Yéqinqi birnechche yildin buyan, intérnétning omumlishishigha egiship, uyghur tor betchiliki zor tereqqiyatqa érishken idi. Igilishimizche "5 - Iyul ürümchi weqesi" din ilgiri uyghur aptonom rayoni tewesidila shexsiyler teripidin qurulghan tor betlirining sani 400 din ashqan. Bu tor betliride asasliqi uyghur medeniyiti, bilim xaraktérlik sawatlar, köngül échish xaraktéridiki uyghur naxsha- Muzikiliri qatarliq keng dairilik programmilar bérilgen idi.

Halbuki, "5 - Iyul ürümchi weqesi" din kéyin, uyghur élidiki intérnét alaqisi üzülüp, tor betliri taqiwétildi. Uyghur aptonom rayoni reisi nur bekrimu dangliq uyghur torbetliridin "uyghur biz", "diyarim"we "shebnem" qatarliq tor betlirini "weqening yüz bérishide qutratquluq xaraktéridiki uchurlarni berdi" dep eyibligen idi.


Yuqiridiki awaz ulinishidin, bu heqtiki melumatimizning tepsilatini anglaysiler.



http://www.rfa.org/uyghur/xewerler/tepsili_xewer/ilham-tohti-we-uyghur-torbetliri-05132010202032.html?encoding=latin