Wahabichi, Talibanchi we El-Qaidechi Uyghurlar III. IV. V

[DUD Sozchisi]

                          Soz Bishi Neqiller     III

*  Mexmut Qeshqerining "Diwani lughety turk"tin misal alsam: "men bir tat uyghurning qarnini yiriwettim"- deydu. Bu yerdiki "tat uyghur" del biz Dewatqan musulman bolmighan uyghur, uning qarnini yarghan del musulman uyghur idi. Sultan sutuq bughraxan buddist uyghurlarni islam dinigha epkirish uchun saq 40 yil qirindashlar ara qan tokushke mejbur bolghan. – bu Bir oqurmenning yazmisi

*  Erkin ( ghulja sheherlik qorchaq saqchi bashlighi) ghuljida dinchi-ghazatchiliqta gumanlinip turmigha  chöshken 3 uyghurni qoyup birish sherti qilip haraq ichishke Zorlighan. Ichip qoyiwitilgen biri buyuk ishlarni qilghan. Qalghan ikkisi turmida qilip qiyin-qistaqqa uchrap, ish qilishtin mehrum bolghan, iz-dirigi namelum. – DUD Arxiwidin.

*  Pakistanning penjap ülkisi reisi arip nikayi 16 yil burun turkiye dolet reisining wekili yasin xatip oghli bilen kürüshkende: „Dolitingizlarni mollilargha tutquzup qoymanglar“ Dep agahlandurghan. U yene: „Bu mollilar din niqawi astida mechitlerde adem ültüriwatidu... Bular ibadet qilghan bolop deslep mesumane herketlerni qilidu, kiyin din niqabi astida Saxtepezliklirini chiqiridu. Ular bizdiki sunni mezhebni hazir uchke bülup tashlidi. Emdi hemmini oz-ara ghewghagha saldi. Hazir pakistanda qilghanliri budur. oylerde We mektepte din dersi birimiz. Yene ayrim dinchigha nime ihtiyajimiz bar?. ... Bizde mollilar in'gilizlar bilen birleshti we bizge qarshi hindilargha yardem qildi" - digen.- Gizittin terjime.

*  Qachanki zimininglargha tajawuzchilar bir qedem bisip kirgendin bashlap silerning yettidin yetmish yashliqinglarning hemmisige tajawuzchilargha qarshi koresh qilish choqom shert. - Seidul buxari jewherliridin.

*  Tatar alimlirinik ghimi: 17-esirdin kiyinki bir izda toxtap qilishqa nisbiten islam alimlirining ortaq suali- «islam dunyasi nime öchön arqida qalidu? Yawropa nime öchön bunchila ilgirlep kitidu?  Bu halgha nime öchön chöshtuq» digenlerdin ibaret idi. Tatar alimlirini rahetsiz qilghan bu suallar bögön yenila sual boyiche qalmaqta. – oz yazmadin parche

                   “Taliban” chilar Heqqide    IV

„Talib“ – Erepche soz. Uyghurchida  Oqughuchi, “Taliban” Oqughuchilar digen bolidu. “Taliban”lar Afghasnistanda noposi kop Suni mezheptiki “Peshtun”millitidin Teshkil tapqan Islamchi guruptur.

Talibanlar, Sewit-Afghan urushidin kiyin 1989 Sewit ittipaqining chikinishi bilen Hakimiyetni qoligha aldi. Talibanlarni asasen Pakistan Medrisliride terbiyelengen Islam oqughuchiliri, urushtin qachqan Peshtun muhajirliri, shriyet mekteplirining oqughuchiliri we muhajirlar lagirliridin toplanghan eskerler Teshkil qilidu. Heqiqi menasi “Islam oqughuchiliri” bolghan Taliban  1996-yili merkez Kabilni  qolgha alghandin kiyin doletning “shimali ittipaqi” bilen urushqa kirdi. Pakistan, Suudi Arabistan ve BAE hükümetlerining yardimide Afganistan'ıng 90 % ini qoligha alidi.

11 Eylül 2001 de USA gha qilinghan hujumning rehbiri dep qaralghan Usame bin Ladin ni qoghdighanliqi uchun Amerikining wujumi we ishghaligha uchrighan Taliban hokumiti 2001-yili hakimiyettin uzaqlashturldi.

2004-yili Taliban USA we ittipaqchiliri(Turkiyemu ichide)gha qarshi
herketke otti. 2009-yilida kuchlengen herket partizanliq urushigha aylandi.bu jeryanda Xitay Talibanning “shimali ittipaq”, USA we ittipaqchiliri(Turkiyemu ichide)gha qarshi urushigha bashtin axir yardem qildi. Bu yardemde uyghurlarnimu xuddi “xitay –hindistan chigra soqushi”da qollanghandekn uyghularnimu qollunushqa urundi...

bugun USA we ittipaqchiliri butun ottura asiyada xitay kingeymichilikige xatime birish uchun tosalghu koriwatqan Talibangha qarshi urushni xelqaralashturushqa qarap ilgirlimekte. NATO ning puxta qedemler bilen sherqqe qarap siljishini shashqinliq bilen kuzitiwatqan uyghurlar hergizmu Talibanlar sepide Rakitagha yem bolmasliqliri kirek.

                         Dini- Itiqat we Uyghur Musteqilliqi    V

Uyghurlarning dini-itiqati  islam dinidur. Islam dini ming yildin biri uyghurlarning turmushining herqaysi sahiliriege singip, hayatida kam bolmaydighan Meniwi medetkari bolup keldi. Koz aldimizda uning musteqilliq korishimizge paydiliq rol oynishi uchun uni suyi-istimal qilghuchilarning qolidiki Burmilan'ghan siyasi waste bolup qilishidin qattiq saqlinish zorur.

Islam- allaning iradisigha teslim bol digenliktur. Allaning bendiliridin qurandiki teliwi: ozengnila oylima, bashqilarni hem oyla, yardem qil digenliktur. Bu telepning hoddisidin chiqalmighan adem ozi uchun otlaydighan haywandin perqsizdur. Dimek quran biz chushinelmeydighan sirliq erepche emes. Yaratqan Bendisini haywandin uzaqlashturushdighan muqeddes kitaptur. Bu telep ighir kelgen mollamlar hedislerni tetur orup dinimizni burmilap kelmekte.

Islam dini u xelqimizning tebi, normal tallighan itiqati idi. "Musulmanliq, asts-asta" digen soz bikargha chiqmighan. Islam dini xurapiliq, bilimsizlik, jahilliq, Qashshaqliq emes idi. Emma u kiyinlerde shundaqlarning jan baqidighan, oz millitini, wetinini xitaygha sitishta wastigha aylinip qaldi. Tebi apetler, yer tewresh, yamghur Yighish, chaqmaq chiqish, yuqumluq kisellikler, bore hulash, kala moreshlerning hemmisi burunlarda xurapiliq bilen chushunulgen we qorqunchtin ulargha choqunulghan, itiqat qilin'ghan.

Bugunmu UAA, RFA, www.wetinimi.org Larda yuqurqilarla emes, tashqa aylan'ghan sheher insanliri, uyghurlardila bardek korsitilgen eydiz kiselliki, xitayning "kuchluk We mediniyetlik"ikenliki, amirikigha qerz bergenliki, urush bolup qalsa balayi-apet uyghurlarghila kilidighanliqi, axirqi-zaman wehimisi qatarliqlar arqiliq uyghurlar qorqutuluwatidu.Musteqilliq korishimizde umitsizlik peyda qiliniwatidu.

Uyghurlar ozini musulmanmen dep keldi. Yaxshi uyghur hergiz oz itiqadini dawarang silip yurmeydu. Belkim beziler yene xiristiyanmen ...Diyishimu mumkin. Xiristiyanlar ichidin  Men musulman boldum digen'ge oxshash. Nime dise-disun, nime ikenlikini ozi emes- igisi bilidu. Uningdin qet'i - nezer peqet uyghurlarning xitay mustemlikisidin Qutulushi uchunla bolsa her-nerse disun u kupaye. Bu sherttin ayrilghan herqandaq diniy-itiqat yalghanchiliq, saxtekarliqtin bashqa nerse emes. Yenimu kop mezheplerge, yat dinlargha Parchilinishning aqiwetlirini 8 yilliq iraq-iran soqushi, we bugunki iraq ichki majralirida koriwatimiz.

Ming yillardin biri dunyada ozini men adem digenliki her kimni uyghurlar xitay apitidin saqlap keldi. Bu wejidin dunyada aldi Bilen musulman bolushtin burun, adem bolushtin burun herkim uyghur bolup biqishliri kirek. Eger undaq bolmisa bu eqilsiz dunya bashqa berse bolup qalidu. Chunki Xitay ularning ustige qarap wehshilerche kiliwatidu...

Qeshqerde 1970-yilghiche yolning bir teripidiki kitapxana qarshisida kutupxana bar idi. Heytkar meschitning ong teripide balilarmediniyet yurti we kinoxane bar idi. Sol teripide chayxanilar.... Bar idi. Mediniyet yurti, balililar qiraetxanisi, kinoxanilar her mehellide digidek bar idi. Ulargha xitaylarning kirginini kormeytuq. Chunki 1954-yilighiche heptide bir qitim mejlis uchun toplan'ghan qeshqerdiki butun  xitaylarning 40-50 ke yetmeydighanliqini, wali mehkimining yoghan bir  ishxanisighimu tolmaydighanliqini qolgha ilin'ghan wilayetlik saqchi bashqarmisining sabiq uyghur bashliqi sozligen. Wetinimizning bashqa sheherliridimu ehwal shundaq.Ikisaqtin chaqmaqqiche xitay yoq idi. Kop nahiyelerde xitay yoq idi. 1990-Yiligha kelgende uyghur yoq idare-zawutlar her-yerde peyda boldi. Yuzminglighan uyghur yashap kelgen qeshqerning tilsim Kochilirida xitay yoq idi. Emdi ular yoq itilmekte. Mana bu"mihmanlirimiz"ning emili nopusigha tayan'ghan rialliq.

"Mediniyet inqilawi"din kiyin u kutupxanilar, mediniyet yurtliri, balilar yurtliri chiqip tashlandi.  Xitay her yerge meschit silishqa yol qoydi. Terbiyeligen dinchi-mollamliri arqiliq uyghurlarni nadanliqta qaldurush pilani- "shukri-taqet" qildurushni mollamlargha xutbide oqutush mejbur qilindi. Harunxan hajimning pajiesidin kiyinki oyghunush islamning xitay tajawuzchilirigha qarshi din ikenlikini uyghurlargha yingidin tonutushqa bashlidi.

Roslarning biwaste yardimida qurulghan yingi maarip sistimidiki kutupxana, mediniyet yurti, balilar qiraetxanisi, kinoxanilarni yoqutup ulgurgen xitay, 90-yillarda islamda yiri yoq wahabiliq, talibanliqni uyghurlargha yuqturushqa bashlidi. We uyghurlar birmezgil amirika bilen xitayning ortaq halda "tirorist" dep ataydighan dushmini bolop qaldi. Uning jeryani erkin eysa, omer qanat, memitimin hezret, qurban weliler arqiliq yaxshi izhar qilinidu.

Musteqilliqqa yingi qedem qoyghan orta asiyaliqlargha we ularning musteqilliqidin ilhamlan'ghan uyghurlargha peqet meschit qurulishi we radikal dinchilirigha telimatlar birip yardemde bolghan gherp bilen xitayning ularni «tirorchi»  «pundamintalist»lar tizimlikige kirgözöp yingi afghanistan qurushta oz-arahemkarlashqanliqi sir emes. Bu jeryanning axiri yer-zimin'ge, qan'gha toymaydighan xitayning insaniyetke qarshi chungqur adawet we dushmenlikini dunyagha ashkarilap qoydi.
 
Uyghurlarning qobul qilishi cheklen'gen sawaqlar dayim dini-itiqat sayisi astida pinha qaldi.Chigira ichilishi bilen teng afghanstan, pakistan kebi islam doletliridiki dini-telim merkezliride telim alghanlarning aqiwetliri, ichinishliq pajieliri guantanamo, rakitalar arqiliq arqa-arqidin tekrarlanmaqta.
Uyghurlarning ichide men musulman emes deydighan birer kishi yoq. Bardek qilghan, kozge chiliqqanlar peqet xurapi, kaj, jahil, musulman tonigha oriniwalghan Azdurulghanlardur. Ulargha semimi emma jiddi muamile qilish zorur. Ularning kopinchisi sadde dini hisyatqa ige insanlar. Sehnidiki xitaydin bolghan satqunlarning Namaz oqup,dua qilip turup "xitay birliki bolayli", "uyghurlar musteqilliq telep qilmaydu" digen iplas satqunluqliridin nepretlinip, ulargha egeshken
"Momin"lerge yamanlap kitip qalghanlardin ibaret-xalas.

Ghelite ish bizdila bar. Xitay birlikige ketkenlerge hichkimning gipi yoq. Itiqatini yushurun tutqan bolsa uni igisidin bashqisi bilmeydu. Igisining ishigha arilashqan bu yat jinslar uyghurning qinidin chiqip, xitaygha otup ketkenlerdur. Arimizdiki satqunlar tazilansa ular qaytip kilidu.Ensireshning hajiti yoq. Chunki milli bolush wetenperwerlik, dini bolush wetenperwerlik emes,
 
Pelestinlik musulmanlar, pelestinlik koministlarni oz ichidiki kapir- dushmen qarayti. Hem yehudilerge hem koministlargha qarshi urushup kuchi yetmigendin kiyin kapir emma qirindash bir-tuqqanliri kominist pelestilikler bilen birleshti.
 
Axirqi jumhuriyitmiz "tinchliq" bilen aghdurup tashlandi. Uyghur jumhuriyiti milli armiyisi yoqotoldi.Bu jeryanlarda xitay mustemlikisi uchun Paydiliq petiwalar chiqirip birip kelgen mollamlarla qaldi."Qachanki zimininglargha tajawuzchilar bir qedem bisip kirgendin bashlap silerning yettidin yetmish yashliqinglarning Hemmisige tajawuzchilargha qarshi koresh qilish choqom shert". - Seidul buxari jewherliridin. Ularni xitay yoqatmidi. Xitaylar ularning qiligha tegmidi. Risqini kam qilmidi. Qarakghu chöshkende Ular siyasi kingesh zalida polodin kiyin qollirigha tekken litap ichidiki sharaq-shuruqni tizi astigha qisturup bolop duagha qol koturup keldi. Harunxanhajim pajiesimu bu ishlarni toxtitalmidi.

Islamgha eng yéqin, wetinimizge eng uyghun shekilning dimokratiye we jumhoriyet ikenlikini wetinimizning jughrapiyesi, siyasi, ijtimai Mohiti bilen hisaplashqan axirqi jumhuriyitmiz tallap bikitken. Uluq Ata Uyghur Exmetjan Qasimining nutqigha baq:
 
 http://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:lNU4kk4Yx6QJ:http://uyghuramerican.org/forum/showthread.php%3F19619-Uluschilar-kimler-Ular-%25D6z-millitige-Qandaq-Xiyanet-Qilidu-Exmetjan-Qasimi&hl=de   

Hemmimiz birlikte bu ghayige qarap ortaq qedem tashlap, koresh qilishning yingi sehipisini achayli. Kürtler "ming yil burun xiristiyan iduq" dep yawropaning hemme yiride gizit chiqiridighan, tiliwziye pirogrammiliri tarqitalaydighan, sanaet, soda merkezlirige, kuchluk iqtisadi asasqa ige boldi. Yashlirining hemmisi digidek mektepke kirdi. Turkiyede parlaméntqa kirdi-chiqti. Bizmu ming yil burun Xiristiyan, Buddist we bashqa dinlarda iduq.musteqilliq waste tallimasliqni shert qilmisa emelge ashamdu?
 
2-Sualimiz:- Bizning bu sualimiz bilen DUQ reisi Erkin eysaning “uyghurlar islam dinigha itiqat qilmisa boptiken…” digini arisida asman-zimin perq bar. U perqni nime dep qarash kirek?

DUQ "Liderliri" bolsa xitay birlikige kirdi. Xitaygha kirip-chiqti. Uyghurlarning ata-aniliri ishtin chushken bosh waqtidimu oqushqa kirmidi, ikki saetlik ishqa kirdi. Baliliri tapshuruq ishleshke kirmey dini kursqa kirdi.

Uyghurlar arisida "kapir" yoq. Uyghurlarning  bir emes, belki ikki dushmini bar. Ularning bir xitay, yene biri zamanimizning "arimizdiki xitaydinmu better satqun Eysa yusup, mesut sabirliri" dur. Bu dushmenni bilmey kelduq. Biz dushminimizni "dunya kapirliri we arimizdiki kapirlar, ulargha qarshi ghazat achayli" dep kelDUQ.

Dushminimiz xitayni DUQ ning kona reisi " chin milliti qaltis mediniyetlik we kuchluk""dep keldi. Yingi reisi rabiye, s.Rozilar xitaylarni dos tutup, "junggoning dimokratiyesi uchun baraber koresh qilip birimiz, junggoda dimokratiye bolsa wetinimiz azat bolidu"dep aldawatsa- dini ishlar komititi we mollamlirimiz "tamamen toghra, alla razi bolsun"dep keldi. Xitaylar  bilen qol tutushup "uyghur-xensu bir tuqqan" shuarini koturup amirikida, heryerde namayish qildi, sohbet otkuzdi.Emma sohbet xitay tilida otkuzuldi.

Sohbet erepche bolmisimu "chushenduq" digen mollamlar yenila "alla razi bolsun" diDUQ. Musulman bolushtin burun, adem bolushtin burun herkim uyghur bolup biqishliri kirek. Biz hemmiz uyghurluqqa qaytayli.

*   Butun yazmilirimizdiki payqalghan xatalargha reddiye, tuzutush qarshi ilinidu. Neqil, pakitlar, tepsili izahatlar telep qilghuchilar uchun temin itilidu. Oqurmenlerning oz isimliri bilen kochurup ilan qilishliri, tarqitishliri qarshi ilinidu. Alaqiliship chet tillargha terjime qilghuchilargha heq birilidu.
 
DUD Teshkilati Reisi
S.Haji MetMusa (Diplum Arxitiktur)
[e-mail]
Frankfurt m. Germaniye

16.07.2010  19:50  Jume