Xitay dölet bixeterlik ministirlikining heriket uslliri

[Elqut]

Xitay dölet bixeterlik ministirlikining heriket uslliri

Bu témini axirida  Tarim Tehrirligen. Waqti  2009-10-4 16:09  

Xitay dölet bixeterlik ministirliki ‹töwende enchenbu yaki d b m depla élindi› xitay hökümitining dunyagha ashikare étirap qilidighan birdin-bir jasusluq pa’aliyetler bilen shoghullinidighan axbarat orgini. Shuningdek, bu organ xitay axbarat we amanliqni qoghdash séstémisi teweside hökümetning herqaysi sahelerge eng keng tarqilip kireleydighan orunliridin biri hésaplinidu. Enchenbu 1983-yili iyolda burunqi merkizi tekshürüsh ministirliki bilen j x ministirlikidin ibaret ikki organni asas qilghan halda birliksep ministirliki, dölet mudapiye pen-téxnika we sana’et komutiti qataridiki organlarning birleshtürülishidin shekillen’gen bolup, bashqa ellerning dölet bayliq menbeliri üstide omummiy yüzlük axbarat toplashni özige wezipe qilghan axbarat teshkilati hésaplinidu.

Enchenbu, asasen xitay hökümitining xelq’ara axbarat weziyitini igellishi üchün hökümetni uchur bilen teminleshni özige asasiy wezipe qilghan bolup, buning üchün herqaysi ellerning herbiy teyyarliq jehettiki ehwallirini omumiy yüzlük igelleshni meqset qilghandin bashqa, herqaysi ellerning xitay hökümitige tutidighan pozitsiyiliri bilen u döletlerning xitay bilen qilishi mumkin bolghan soda-tijaret istiqbaligha munasiwetlik uchurlarni toplash ishinimu özige wezipe qilip belgiligen. Shundaq bolghachqa, d b m ning dunyadiki herqaysi ellerge tarqalghan barliq jasus sanini 40 mingdin az emes dep mölcherleshke bolidu. Bu jasuslirining mutleq köp qismi muxpir, ilmiy xadim, sodiger, hetta siyasiy panaliq tiligüchiler dégendek namlarda niqaplinip, iwertilgen döletning bayliq menbelirige munasiwetlik matériyallarni toplash pa’aliyiti bilen shoghullinip kelmekte. Emma enchentingning xitay chong quruqluqi tewesige tarqalghan ”razwitkichiliri“ ning omumi saninimu 50 mingdin artuq dep perez qilishqa bolidu. Shundaq bolghachqa, enchenbuni xitay dölet aparati ichidiki ”döletni ichi-sirtidin teng xajaydighan“ derijidin tashqiri axbarat-amanliq orgini diyish mumkin.

Enchenbu adette bashqa ellerning herbi teyyarliq ehwaligha adettin tashqiri qiziqidighandek qilsimu, uning axbarat toplash jeryani xitay azatliq armiye meslihetchilik bash qumandanliq shitabining ikkinchi 2- we 3-shitaplirining bu xildiki pa’aliyetliridin tüptin perq qilidu. Chunki, enchenbu sirtqa chiqarghan razwitkichilirining hemmisila dégidek herbiy ishlardin xewiri yoq kishiler bolupla qalmay, ularning mutleq köp qismi eskermu bolup baqmighanlardin teshkil tapqan déyish mumkin. Shundaq bolghachqa, chet’ellikler herbilik pezilitige ige bolmighan bu türdiki kishilerdin bihude ensirep ulargha qarita biwaste éhtiyat qilish tedbirlirini élipmu ketmeydu.

Hazirche qolgha keltürülgen melumatlargha asasen, enchenbu her mewsümde xelq’araliq axbarat xadimliri üchün belgilen’gen ”omumiy belgilimiler“ bilen ”en’eniler“ ge asasen herqarysi ellerde turushluq kona-yéngi axbarat xadimlirining özgirish tizimini iwertilgen döletke tapshurup, xalq’ara axbaratchilar bazirining ”qa’idilirige hörmet qilish“ shertini ada qilip turidu. Emma, tizimlikte yézilghan bu türdiki resmi yaki namda ”qanunluq“ hésaplinidighan ”razwitkichilar“ emeliyette shu ellerning elchixanilirida mexsus xizmet qilidighanlar yaki waqitliq turidighan herbiy uchur almashturushni meqset qilidighan kishilernila asas qilidighan bolghachqa, undaq kishler u dölettin birer axbarat toplashqa kargha kélidighan kishilermu hésaplanmaydu. Ular peqet ikki dölet ottursidiki yeng ichidiki axbaratchiliq ishlirinila qilish bilen cheklinidighan kishiler. Xitay hökümitimu her da’im öz’ara ”aq niyetlikligi“ ni körsitish üchün qanunluq hésaplinidighanliki razwitchiklirining familisinimu ”qanunluq“ sözidiki ”q“ gha özgertip dégidek qarshi terepni xatirjem qilishqa tirishidu. Yene bir tereptin, enchenting qarmiqidikiler bilen, enchenting üchün ishleydighan mexpi razwitchiklirini salahitini yoshurushqa esqatidighanliki namlargha pürkep sirtqa chiqirip axbarat toplash pa’aliyetliri bilen keng kölemde shoghullinip kelmekte. Yeni bu türdiki mexsus qabiliyetler bilen yétishtürülgen puxra qiyapitidiki kishilerning yérimidin köpiregi kishining diqqitini tartmaydighan birer salahiyetni hazirlashqan kishiler bolup, bundaqlarning ichide bolupmu ilmiy xadim salahitini alghan pen-téxnika alahidiliki bar ilmiy xadimlarning nisbiti alahide yoquri salmaqni igellimekte.

Shuningdek yene teshwiqat-axbaratchiliqidiki uchur almashturush xizmetlirimu bu jehette pa’al rol oynap kelmekte. Emma xitaygha nisbeten éytqanda, dölet ichidiki mutleq köp sandiki axbarat xadimliri dölet éhtiyajliq bolghan yoquri sewiyilik téxnika kesipliride tetqiqat qilish iqtidari bolmighan kishilerdin teshkil tapqanliqi üchün, xitay enchenbusi teywen qatarliq jaylargha mexsus wezipe bilen iwertken axbarat xadimlirining köp qismi tüzük bir axbaratni qolgha chüshirelmey quruq qol qaytip ketmekte. Uningdin bashqa, enchenbu yene bir qisim kishilerni terbiyilep chet’elge medikarchiliq qilidighan qara ishchi qilip iwertip turidu, ulargha tapshurulghan wezipilermu bekla addi ishlar bolup, iwertilgen döletning birer muhim kocha doqmushida olturup shu yerdin ötidighan hökümetning yoquri derijilik emeldarlirining qatnash qa’idisige emel qilish adetlirini igellesh dégendek wezipilerla tapshurulidu.

Enchenbuning chetke chiqarghan adem sani intayin köp, shuningdek ”özgirishchanliqi“ küchlük bolghachqa, herqaysi döletler xitaydin kélidighan kishilerning köplikidin, ularning hemmisila bu xitaylardin özini qachuridighan weziyet shekillinishke bashlaydu. Shuning bilen birge yene xitay hökümiti teripidin teminlen’gen ”qanunluq“ razwitchiklirining tizimliki netijiside ras bilen yalghan razwitchiklarni perqlendürgili bolmaydighan weziyet shekillinip, u döletler intayin köp adem küchi serip qilip bu xitayliqlarni ”küzitip“ yürüshke mejbur bolidu. Emma yenila bularning arisida mexsus terbiyilen’gen jasusluqqa qarshi raziwétka xadimidin birersi qilche hushyarliqi bolmighan adettiki bir xitayning keynige uzun’ghiche chüshüp yüridighan hadisilermu körülüp, iqtidarliq razwitkichilirini bikar yerge ishlitighan ishlarmu bolup turidu. Bundaq ishlar xitay hökümitining “adem déngizige paturiwétish taktikiliri“ din biri bolup kelmekte.

Xuddi xitay azatliq armiye meslihetchiler bash qumandanliq shitabi orginigha oxshash enchenbu organlirimu qumdek köp. Eng yéngi matériyallar shuni körsetmektiki, enchenbugha qaraydighan tarmaq orundin 15 etirapida bar bolup, bular asasen téxnika ishlar idarisi, tashqi ishlar idarisi, alahide ishlar idarisi, xongkong-maka’aw ishliri idarisi, teywen ishliri idarisi, qatnash ishlar idarisi, razwitchik yétishtürüsh orni, pilanlash idarisi, amanliq saqlash idarisi, alaqilishish ishlar idarisi we shuningdek ichki ishlar idarisi qatarliq tarmaq orunlardin ibaret.

Bashqa ellerni qiziqturidighini teywen ishliri idarisi bilen razwitchik yétishtürüsh idarisidur. Bu ikkisi ichidin razwitchik yétishtürüsh idarisi chet’ellerge kirgüzüshke eng uyghun orun bolup hésaplinidu. Chunki enchenbugha biwaste qarashliq razwitchik yitishtürüsh idarisi xelq’araliq munasiwetler inistituti, xelq’araliq siyasi ishlar inistituti we shuningdek zamaniwiy xelq’araliq munasiwetler tetqiqat yurti qataridiki üch ”ilmiy organ“ din teshkil tapmaqta. Bu orunlar yene kélip her yili béyjing tewesidiki ali mekteplerning oqughuchi qobul qilish pa’aliyitige qatniship turidu. Sirttikiler bu üch orunning xitay enchenbusigha biwaste qaraydighan ilmiy organliqidin xewiri yoq. Bu ilmiy orunlar yene muddetlik ilmiy zhornili bolghan «hazirqi zaman xelq’araliq munasiwetler» dégen zhornalnimu chiqirip kelmekte.
Yoqurida ismi atalghan ikki inistitut teywendin kélidighan imtihan bergüchiler üchün ichki qisimda ayrim bir nomur chéki belgileydighanliqi üchün, ulardinmu razwitchik namzatlirini ”tallap-tallimaydighanliqi“ ni peqetla tengri bilidu. Bolupmu bayashat teywen muhitidin kelgen kishiler üchün razwitkichiliq qilish ishi bir xil ”hayajan peyda qilalaydighan, qiziqarliq bir ish“ bolup tuyulidu. Ulardiki bu alahidilik xitay hökümiti arzu qilip yürgen bir güher hésaplinidu. Bundaq déyish bilen bu mektepke qobul qilin’ghan oqughuchilarning hemmisila mutleq türde enchenbuning razwitkichisi bolup chiqidu déyishkimu bolmaydu. Eslide bu mekteplerdiki oqughuchilarning ichidin ’alahide iqtidarliq‘ dep qaralghan oqughuchilar enchenting namzatliqigha tallinip terbiyilinidu. Bu yerde déyiligen pewqul’adde alahidilik dégenning nimige qaritilghanliqini tallighuchidin bashqa héchkim ispatlap bérelmise kérek?

Teywen ishliri idarisining asasliq qilidighan ishi teywende yüz béridighan chong-chong ishlarning matériyallirini toplap bir terep qilishtur. Her küni etigen sa’et 10 da enchenbuda yighin échilip, teywende chéqidighan herqaysi chong-kichik teshwiqat wastilirining siyasiy, iqtisadi, herbiy, xelq turmushi, ijtima’i ehwallar qataridiki melumatlarni yighip biroshor haligha keltürüshüp, siyasiy ishlar, herbi ishlar we iqtisadiy ishlardin ibaret üch chong tür boyiche bu heqte analiz qilish ishigha kiriship, her küni chüshtin kéyin sa’et üch yérimda ötküzülidighan enchenting merkizidiki ichki yighin’gha tapshurulidighan matériyallarni teyyarlap chiqishidu. Eslide teywen ishlar idarisining pa’aliyetliri teywendin kélidighan uchurlar asasen toyunup bolghini üchün asaliqi xitay dölet tewesidiki noqtiliq teshwiqat qurallirining uchurlirini toplash bilen meshghul bolidu déyish mumkin. Teywen heqqidiki siyasiy xaraktirdiki matériyallar teywendin köre xongkong yaki maka’awlardin kélidighan maqalilar bekirek menilik tuyulmaqta. Chunki bu yerdiki gézit-zhornal, radi’o téléwiziyelerde neq meydan anglitishliri bilen shexsiler üstidiki uchurlar nahayiti toluq bérilip kélin’gechke, enchenbudikiler bu türdiki uchurlardin partiyining yoquri derijilik orunliri üchün téximu muhim dep qarishidu.
Xitay kompartiye ishpyonluq teshkilatlirining heriket usulliri heqqide

«yéngi esir» torbet xitayche xewiri

Yéqindin béri dunyada bu tor bétimizning téxnikiliq bash nazaretchisi doktor lini quralliq kompartiye ishpiyonliri urup yarilanduridighan, ishxanilirimizdin birini weyran qiliwétidighan weqeler yüz bérip, kishilerni bu ishpiyonlar toghrisidiki izdinishler qaytidin qiziqturushqa bashlidi.

Yéqinda, ishpiyonlar uwisigha suqunup kiriwalghan bir wetenperwirimiz xitay kompartiye ishpiyonluq teshkilatining ichki ehwallirini pash qilip chiqti.
Eslide xitay kompartiye ishpiyonlirining pa’aliyiti uzundin béri dawamliship kéliwatqan bir ish bolup, bu organ qurulup mukemmellishish jeryanida kishilerge herxil körünüshlerde körünmekte. Kompartiyining deslepki amanliq saqlash bölümi, jasusluq bölümi, jemiyet tekshürüsh bölümi qatarliq orunlar bügünki enchenbuning asasini teshkil qilghan orunlar bolup, ularni ju inley bilen kang shénggha oxshash katiwashlar biwaste qoligha élip bashqurup kelgen idi.

Ishpiyonluq teshkilatlirining qatmu-qat arqa körünishi Ashkarilan’ghan bezi melumatlargha asaslan’ghanda, kompartiye ishpyonluq teshkilatliri burunqi teshkilatlirigha warisliq qilish asasida ishpyon yitishtürüsh ali mektepliri (biyjing xelqaraliq munasiwetler inistituti, déplomatiye inistituti, suju saqchi téxnikomi, xangju 2-jandarma mektiwi dégendek) din paydilinip ishpiyonlarni mexsus sistémiliq terbiyilep yitishtürüp kelmekte idi. Ular komunizm telimatlirini asasi nezeriye qilghan halda kompartiye enchnbugha mutleq rehberlik qilishni asasiy pirinsip qilish boyiche, yeni partiye rehberlikige qet’iy boy sunush teliwi boyiche terbiyilesh netijiside yétishtürülgen ishpyonlarni partiyige ölgiche sadiq bolush rohida terbiyilep chiqishni meqset qilidu. Mektepler atéyzim, zorawan küchige tayinip hoquq yürgüzüsh, küchlük hoquq tiklesh qatarliq eqidiler bilen terbiyilen’güchilerning méngisini yup taziliship, ularni küchlükler ajizlarni yep tügütüshtek darwinizim pirinsipida ishpyonluqqa teyyarlash pirinsipida ching turup, qarghularche boy sunidighan, öz nepsi üchün herqandaq yirginishliktin chékinmeydighan, qaram, wehshi we yawayi emma sadiq küchlerni yitishtürüp chiqmaqta. Eger bu türde terbiyilinip chiqqan ishpyonlarning shexsi gherizi bilen kompartiyining gherizi bir yerdin chiqip qalghidek bolghinida, bundaq birsining peyda qilidighan weyranchiliqi, rehimsizlikining chékidin ashqanliqini adettiki kishiler zadila qiyas qilalmaydu. Bu türdiki ishpyonlarning mijez qiyapi ikki yüzlük qiyapet bolup, ularning hemmisi tüptin oxshimaydighan ikki xil xaraktirni ipadiliyeleydu. Ular adette intaytin mulayim, aq köngül, sadiq, dostane, ishenchlik, edeplik, rehimdil bolushtek barliq isil peziletlerni ipadiliyeleydu. Eger kompartiye menpetige bérip taqilidighan ehwal otturgha chiqqinida bolsa ularda wijdan deydighan nersidin izinimu körgili bolmaydu. Ular derhal özgirep zomiliq qilidighan, adimiylikini yoqatqan birsige aylinidu. Bundaq waqitlarda ular qanun, kishilik hoquq, inawet, ishench-itiqat dégendek zamaniwiy jemiyetning barliq peziletlirini qilche közge ilmay dessep otidighan birsige derhal aylinalaydu. Ular bundaq nersiler bolsimu, bolmisimu boliwéridu dep qaraydu. Ular guna qilghanning choqum jazasi bolidighanliqigha, jehennemde azap chékidighanliqigha hergiz ishenmeydu. Ularning qoghlishidighini peqet mertiwisining, emilining ösüshini, béyishni, chirayliq chokanlarni, uyun-tamashinila arzu qilidighan kishiler. Bu teshkilatta bügünki jemiyette uchraydighan barliq bedbeshirlikler, rezillikler toluq namayen bolup, xiyanet, oghriliq, emel sétish we sétiwélish, etkeschilik, qoymichiliq, qimarwazliq, pahishiwazliq, bechchewazliq, … pütün rezillikler bu teshkilat ezalirigha mujessem bolghan. Ular qalaymaqan zerbe bérishtin, gep tarqitip urush jidel chiqirishtin, qimar oynash, sogha salam bérish, para élip para bérishtin, oghriliwélishtin, uchur oghrilap sétishlarning héchqaysidin kéyin turmaydu. Eslide enchenbu dégen bu teshkilat heqiqi yer asti jemiyetning neq özi.

Bu teshkilattiki ishpyonlar  1999-yiliqi zerbe bérish herikitidin buyan,  jang-lo gurohining xitayt eweside ziyankeshlik qilish heriketliridiki gholluq unsurliridin bolup kelmekte. Ular yoshurun öltürüsh, bulap-talash, oghriliq qilish, tehdit sélish, yalghan gep tarqitish, sun’iy paji’e peyda qilip xelqqe zerbe bérish, xelq ammisining gheziwini qozghash qatarliq ishlarni barliq ishpyonluq tedbirlirini ishqa sélip peyda qilip ziyankeshlik peyda qilip kelmekte. Ular yene intérnet torlirini bughush, xelqning heqiqetni bilishini cheklesh bilen shoghullinip kelmekte. Qisqisi, ular heqiqi alwastilar uwisidur.

Ishpyonluq teshkilatining ichki heriket pirinsipliri

Enchenbu qurulghan künidin buyan kompartiyining mahiyiti bilen ishpyonluq pa’aliyet pirinsiplirigha warisliq qilish asasida, dölet aparatlirining barliq bolung-puchqaqlirighiche kingiyip, xelq’araliq munasiwetlerdin toluq paydilinip, qara qolini chet’ellergiche uzitip keldi. Chet’elge chiqmaqchi bolghanlar awal enchentinggha bérip bir qanche künlük chetke chiqish terbiyisini qobul qilishqa mejborlinidu. Bundaq kishiler arisida birersining qarmaqqa ilinish éhtimalini mölcherligen haman u kishige xizmet ishlep wezipe tapshurushqa bashlaydu. Buning üchün ukishini ishpyonluq qilish üchün ögütüshke kirishidu. Shundaq qilip u kishi chet’eldin qaytip kelginide enchentinggha doklat qilidighan birsi bolup yétiship chbiqidu. Shu arqiliq keng kölemlik jasusluq torini yéyip axbarat toplap, her derijilik enchenting orunliri boyiche bu matériyallarni derijilerge ayrip retlep chiqidu. Qimmiti bar dep qaralghan uchurlargha herxil miqtarlarda mukapat bérishidu. …

Bu teshkilat adettiki partiye-hökümet organliridiki rehberlik tüzümige oxshimaydighan bir bashqurush tüzümi boyiche pa’aliyet qilidu. Ular yoquri derijilik kesipi orun bilen yerlik partiye-hökümet organlirining teng rehberliki boyiche pa’aliyet qilishidu. Öz ichide mes’oliyet bilen wezipiler éniq belgilen’gen bolup, chégra boyliridikiler bilen ichki qisimdikilerning, ministirlik, nazaretler, chong we ottura derijilik sheherler bilen tüwen derijidiki orunlarning wezipilirimu perqliq bolidu. Teshkil ichide qattiq intizam we küchlük mexpiyetlik tüzümliri yolgha qoyulidu. Ularning chiqimliri toluq kapaletlendürilidu. Jasusluq pa’aliyet rasxotlirigha enchebu biwaste mes’ol bolup, ilghar téxnika eslehelirige awal meblegh ajritishidu. Bu teshkilar tedriji halsda sabiq sowét k g b sining yolini tutup, toluq fashistlishishqa qarap mangmaqta.

1999-yili 25-afril weqesidin kéyin, jang zéminning yolyoriqigha asasen yoquri derijilik enchenbu organliri ammiwiy teshkilatlargha ishpyon kirgüzüsh arqiliq bu türdiki teshkilatlarning ehwalidin xewerdar bolush pilani boyiche heriket qilishqa kirishti. 20-iyol omumiy yüzlük ziyankeshlik herikitidin kéyin, ammiwi teshkilatqa qatnashqan yaki uning tesirige uchurighan dep guman qilghan kishilerni qoghlap tutush, qiynash, jazalashqa kirishidu. Teshkilatlarni xelqqe qarilap körsitishning barliq rezilliklirini ishqa salidu. Hetta öz ichide bu türdiki ammiwiy teshkilatlarning tesirige uchurighanlarnimu ala qoymay tazilashqa kirishidu. Mesilen 2001-yilisila enchenbudin 20 nechche kadirini qoghlap chiqirishiqan idi. Qoghlandi qilin’ghanlar esli yurtlirigha qayturulup, u yerlerde échinishliq qiyin-qistaqlargha élindi, nurghunlirining nege ketkenlikimu melum bolmay sirliq türde ghayip boldi. Ammiwiy teshkilat ezaliri yaki hisdashchiliri téximu éghir paji’elik künlerni béshidin köchürdi yaki öltürüldi yaki sirliq shekilde ghayip boldi. Bu teshkilat heqiqetenmu bir géstapo teshkilati idi.

Bashqurghuchi Tarim Bu témini Kötürgen Waqti 2009-10-31 05:56


menbe: http://www.wetinim.org