Xitay siyasi islahat qilsa chetellerdiki ghalchilirini qayturup ektemdu?

[men]

Xitay siyasi islahat qilsa chetellerdiki ghalchilirini qayturup ektishi mumkinmu?

   Yiqindin boyan kominst xitayning dölet ichidiki siyasi ,iqtisadi ,ijtima'i weziytining taza yaxshi bolmighanlighi heqqidiki xewerler üzülmestin kiliwatidu. Siyasi jehette partiye ichi huquq körshining shiddet bilen ewij élishi ,borunqi abruyi chong aqsaqal kominstlarning ülüp kitishi bilen teng otturgha chiqqan ,hemme bashliqlar üzining menpe'etiningla kuyida döletning we milletning menpe'eti bilen jiq hisapliship olturmayla ish kürdighan haletke kilip qalghanlighini kürüp turmaqtimiz.
  Iqtisadi jehette, «bazarni ichip birip tixnikigha irishish» ,«ishikni chip birip tichliq we muqimliqqa irshish» ,«bahani tüwen tutup meblegh jelip qilish»....qatarliq iqtisadi siyasetlerning xitay dölitige mislisiz yüksilish pursiti we tereqqiyat shara'itini teminlep birish bilen bille bularning ekis tesiri söpitide ishszliqning küpiyshi (200milyun adem ishsiz),ikilugiyelik muhitning ighir derjide bulghinishi ,mal -bahasining örlishi,bulargha qushulup amrika qatarliq gherip döletlirining xitayning qudret tipish yulini cheklesh üchün , dölet ikspurt maturining nigizi bolghan xitay pul qimmitining kursining tüwen bulushigha nispeten bisim ishlitip ,pulning kursini yuqiri kütergüzüp  ikspurtini cheklesh tedbirining melum derjide ünüm birshi ,emgek küchining qimmetlishishi ,merkez karxaniliri we chetel karxanlirining bazarni munupul qiliwishi netijiside otturgha chiqqan shexsi karxanilarning küni tesliship taqilip qlish giradabida jan taliship qilishi , hökümet emeldarlirning parixurluq qilimishilirining heddidin artuq yamrap kitishi netijiside karxanilarning normal bazar tijaret herkitining tusqunluqqa uchirshi ...qatarliq amillar tüpeylidin iqtisadi ishish nispiti kürünerlik tüwenlesh ehwalining kürüliwatqanlighi xewer qiliniwatidu.
  Ijtima'i jehette ,dinsizliq we dehrilik bilen bashqurliwatqan xitay xelqining künsiri iship birwatqan yashash riqabitining mejburlishi bilen ,hayatini saqlap qlish körshide waste tallimastin ish tutushi ,bay -namirat perqining derjidin tashqiri chongyip kitishidin(80%pul 4% ademning quligha merkezleshken) peyda bolghan heqsizliq iddiyssning tesirde ,insanlarning tiximu ghaljir ,tiximu qebih ,...usullar bilen yashash yulini talliwalghan insan sanining barghansiri ishiwatqanlighini ,otturgha chiqiwatqan herxil ghelite amanliq dilulirining yüz birish qitim sanining köpiywatqanlighidin biliwatimiz.  
 
   Xitayning buxil weziytige qarita ,xitayning köp qisim yuqri derjilik emeldarlirining we dölet chi -sirtidiki milletsöyer xitaylarning sezgür ikenligini bilshimiz zurul. Yeni biz bu ehwallardin baldur xushal bulup kitishimizge hichqandaq bir sewep tapqili bolmaydu. Xushal boliwatimz digenlik bizning exmeq ikenligimznila chüshendurdu xalas. Xitayning tarixi bu nuqtini ispatlaydu.
   Yene kilip arimizdiki tarixtin ders alalaydighan sewiye hazirlighan bulush uyaqta tursun ,tarixtin tüzük xewrimu yuq insanlarning teshkilat qurup ,«xitaygha qarshi turimiz!» Dep  yürshi , tarixmizning yene  tekrarlinishidin bashqa ishning bulmaydighanlighidin bisharet birip (nezubillah!) Bizni endishige salmaqta .
  Chetellerde xitaygha qarshi köreshke asas salghanlarning yene shu xitayning ghalchisi ikenligidin ibaret emilyetni tunup yetken insan qanchilik tixi bir nime dimek tes , chünki nurghun insanlirimiz tixiche xitay ghalchisini «dahi» dep tunuydighan chüshinish aditini özgertkini yuq .xitay ghalchisining resimi tixiche duq ning ishxanisining timida isqliq.
     Yene beziler xitay ghalchisi eysa yüsüpning dölitimizni tunjuqturup xitaygha «saq-salamet» ütküzüp birip qéchip chiqip, dahi buliwalghan rezilligining ashkarlinip chiqshini rabiye qadir xanim bilen erkin aliptikinning tirkishishidin kilip chiqqan ehwal dep qaraydighanlarmu yuq emes .

  Bularning hemmisige duq teshwiqat bülümini jawapkarliqqa tartishqa heqqimiz bar.duq tetqiqat we teshwiqat bülümi  bizning hazirgha qeder bolghan  tariximizni yekünlep resmi shekilde ilan qlishi kirek idi .chünki  köpniche ehwalda tarix xata yizildighan bulghachqa , qayta yizishqa tigishlik bulup qalidu. Tarixi uchuq yurutup birlimigen ,adil baha birilmigen milletning kilechigimu ghuwa ,iniqsiz bulidu.
   Hazirghiche duq tiki rehberlerning ghalchilardin tep -tartip qurqup -titirep yürshi del mushu seweptin bulup , kim ghalcha kim qehirman kim aq kim qara....hemmisi ghuwa ,mewhum tutulghachqa, hichkim aldirap üz bilginini shexs söpitide dadil otturgha quyalmaydu.chünki teshkilatning ölchimi tixi otturgha chiqmighan.  Bu nurmal bir ehwal .
   Shundaq bolghachqa , duq ta hazir küpnche kadirla üzining qilidighan ishning nime ikenligini bilmeydu, bilgen teqdirdimu tughra -xatalighigha höküm qilalmaydu. Chünki ölchem we mizan  yuq . Bahalaydighan endize qélip yeni mentiqe yuq .  
   Siyasi teshkilatning iqtisadi shirketlerdin perqi shuki qiliniwatqan bir ishning paydiliq yaki ziyanliq ikenligidin bekrek kime paydiliq kimge ziyanliq ikenligige ehmiyet birshidur .
  Hazir mewjut turghan hemme nerse ,ademning kallsini qaymuturushtin bashqa ruli yuq bulup, mesilen exmetjan qasimi bilen eysa yusüpning süritini bir yerge , osman bandit bilen dililqan sorgübayifning ikklisining sürtini bir yerge teng sip quyushliri... Ademning külkisini qistaydu.siyasette bularni sarangning qilghi yaki  bir yumur dise bulidu.
 
 Teshwiqat xizmitde, ipade we ishletken jumle inq ,chüshnishlik ,künkirit bulshi kirek. Mewhum ,mejazi,kinaye ipadiler arqiliq ,uqurmenler bilen «tipishmaq»uynash peqet awamni exmeq qilish we koldürlitish, qaymuqturushtin bashqa rul uynimaydu.
    Hazirghiche eysa yüsüp ghalcha heqqide yirim ashkara pikir bayan qilghan kishi peqet shu abdurihimjan boldi .emma u duqning birer chong resmi mesuli emes. Bu tughirsida duq ning mesulliri uchuq -ashkara ipade we pikir bayan qilishi lazim idi. Chünki duq üzini uyghur xeliqining eng ali huquqluq ürgini dep damlap kiliwatidu emesmu!

 Gipimizge qaytip kelsek , xitaydiki yamanlishiwatqan weziyetke diqqet qiliwatqan cheteldiki xitay teshkilatliri we partiyliri bu tughirsida estayidil xizmetlerni qiliwatidu dep qarashqa bulidu. Chünki bu milletning menpe'etige munasiwetlik mesile bulup ,bezi teshkilatlarning mesullirining kominst xitayning milli siyasitini tenqit qilip ,«xitayni kominstlar parchilmaqchi buliwatidu» digen ibariler bilen,kominst xitayning mundaq uchuq -ashkara milli  kemsitish siyasitining muqerrer xitayni parchilap tashlaydighanlighidin datlap  ,«silap-siypap yuq qiliwitish» kirekligi heqqide astirittin eqil ügitip ,kominst xitayni «asta-asta ilgirlesh»ke dalalet qiliwatidu.  Kürüshke buliduki , waqti kelgende ular hergiz bikar turmaydu.
  Xitayning weziytige diqqet qiliwatqan xitay partiye goruhlaning bishida 100yilliq tarixi bilen meshhur boliwatqan gomindang partiysi turidu. Gomindangning milletchiligi kominstlardinmu üstün bolup ,öz waqtida amrika we bdt atamanliri teywenning ayrim ,musteqil bir dölet bulshini teklip qilghanda ,mundaq «xitay zimin pütünligini parchilaydighan» teklipni qeti ret qilghan adem del jiyang jiyshi idi. Teywen gomindang partiysi  hazirghiche mungghuliyeni xitayning zimini dep tunuydu, xeritisde shundaq ilighliq.
  Eysa yüsüpning gomindangning ghalchisi ikenligini yene tekralap olturushning hajiti qalmidi. Uning warisliri qurghan yawrupa sherqi türkistan birligi ning kiler ayning axirda «xitaydiki özgirshler we uning uyghur dawasigha bulghan tesiri» digen timida yighin uyushturdighanlighni bilimiz. Mushularni bir-birige baghlap oylaydighan bolsaq ,gomindang partiysi qatarliq kominst xitayning barliq riqabetchliri nahayti zich bir firugirmma etirapida xizmet qiliwatqanlighini, xitayning hazirqi weziytining özgirshidin peqet biz uyghurlarla «ghapil»halda turghanlighimizni biliwilish tes emes.
   
    Yiqindin boyan xitaydiki kirzislerge «siyasi islahat» tin bashqa «dora» kar qilmaydighanlighi heqqide mulahiziler tuxtimastin ilan qiliniwatidu.
   Yene bir aydin kiyn kominist xitayning 18- qurulitiyi ichlmaqchi. Köpligen mulahiziche we obzurchilar ,xitay hökümitining hazirqi mürekkep we qiyin bir shara'itta bolghanlighi sewebidin, belki 11 -qurultaydikige oxshash islahat ilp birip hökümetning ümrini yene 30yil üzartishqa urunishi mumkinligini texmin qiliwatidu.
    Gomindang partiysi xitaylarning kominstlardin qalsa iqtisadi baylighi we ijtima'i bayliq menbesi eng mol bolghan bir partiyedur. Bu yilining bi'ishida teywende ötküzülgen saylamda 51.6% lik awaz bilen qayta hakimiyet bishigha kelgen idi.
  89 -Yildiki xitay uqughuchilar herkitining lidiri bolghan wang den köp qitim maqale yizip gomindangni chong quruqluqqa «qaytip kirish»ke dalalet qilip kiliwatiqanlighni bilimiz.
   Gomindang partiysining komnist xitay bilen« birlishish asas ,tirkishish qushumche» shekilde hemkarliship mingiwatqanlighi ashkara.
    Mushularni birleshtursekmu yene , xitayning siyasi islahati qaysi waqitta élip birlishidin qetinezer ,tunji tallaydighan shirigi gomindang partiysi bolidighanlighining ihtimalining yuqiri ikenligini körsitidu. Chünki u 100yilliq tarixi bolghan ,piship yitilgen ,iqtisad ,siyasi ,ij